Í þessari grein er brugðið upp mynd af kennsluaðferðum sem framhaldsskólakennarar
notuðu í 130 kennslustundum og því hvaða aðferðir voru algengastar í ólíkum
námsgreinum eða námsgreinasviðum. Gerð er grein fyrir ýmsum líkönum sem
hafa verið notuð við að flokka kennsluaðferðir, svo sem flokkun í kennarastýrðar
(e. teacher-centered) eða nemendamiðaðar (e. student-centered) aðferðir og flokkun eftir
því hvers konar kenningaramma um nám aðferðirnar byggjast á. Líkan sem hefur
birst í bókinni Litróf kennsluaðferðanna var notað til að greina kennsluaðferðirnar og
var einnig lagt mat á notagildi þess. Rannsóknargögn voru vettvangslýsingar úr
130 kennslustundum sem fylgst var með í rannsókninni Starfshættir í framhaldsskólum
á árunum 2013 og 2014. Langflestar kennsluaðferðirnar féllu í tvo flokka, það er
útlistunarkennslu annars vegar og þjálfunaræfingar og skrifleg verkefni hins vegar.
Kennsluaðferðir voru nokkuð ólíkar eftir greinum og skáru íslenska og iðn- og
starfsnámsgreinar sig talsvert úr fyrir fjölbreytni aðferða. Einsleitust var kennslan í
stærðfræði. Í ljós kom að líkanið sem lagt var upp með til að skoða kennsluaðferðirnar
náði betur yfir vel skilgreindar aðferðir en þær stundir þar sem beitt var flóknum eða
samsettum aðferðum. Greining á kennsluaðferðum hefur hagnýtt gildi með tilliti til
stefnumörkunar og notkunar í kennaramenntun, og fræðilegt gildi í umræðu um
kennsluaðferðir og flokkun þeirra.
This article investigates the characteristics of the teaching methods used by Icelandic
upper secondary school teachers across 130 lessons, exploring whether commonalities
can be seen among the teaching methods employed in different subjects and subject
groups. The authors present different models that have been used to categorize
teaching methods, such as distinguishing between teacher- and student-centered
methods, dividing them into different “families” (Joyce et al., 2015), according the
theoretical background they derive from, or categorizing them by the similarity of
their pedagogical approach, as is done in a model presented in an Icelandic handbook
on teaching methods (Ingvar Sigurgeirsson, 1999, 2013) which was used to further
analyze the lessons. The model classifies teaching methods into nine categories:
(1) Expository methods, (2) recitation, drill, and practice, (3) hands on methods,
(4) questioning strategies and discussions, (5) artistic and expressive methods, (6)
problem solving, (7) inquiry methods, (8) group work and cooperative methods, and
(9) student centered projects.
The 130 lesson observations were collected as part of the project Upper Secondary
School Practices in Iceland, October 2013 to November 2014. Nine different upper
secondary schools were selected from a stratified population, and the lessons were
chosen in such a way that the sample would include lessons in all major subjects and
a variety of other subjects. The lessons ranged from 27 minutes to roughly 4 hours,
with the majority ranging from 40–80 minutes. One, and in 44% of the cases, two
researchers, out of the total of 15 researchers associated with the project, attended
each lesson and produced a detailed written record of the activities. The researchers
reported on various (previously agreed upon) aspects of each lesson, such as teaching
methods, communication between teachers and students, the teachers’ conduct and
demeanor, use of teaching materials and media, information technology, and student
classroom engagement and diligence. In analyzing the data, the resulting 130 written
lesson protocols were read and reread for verification, the observed teaching methods
categorized and other relevant information (e.g. number of students, nature of the
classroom) entered into a database.
