Drög að réttarsögu orðlistar á Íslandi

Abstract

Í íslenskum miðaldalögum eru engin ákvæði um höfundarrétt. Höfundar nýttu sér hiklaust sögutexta annarra án leyfis, en skáld þáðu laun fyrir að yrkja lofkvæði um konunga og sagnamenn fyrir að skemmta með sögum við hirð Noregskonungs. Sagnalist varð sérgrein Íslendinga, og Íslendingar voru ráðnir til að skrifa sögur norskra konunga. Ámælisvert þótti að nota kveðskap annars manns sem eigið verk. Talið hefur verið að tvö norsk skáld, Eyvindr skáldaspillir og Auðunn illskælda, hafi fengið viðurnefni sín af því að þeir hafi gert það. Íslendingurinn Þormóður Kolbrúnarskáld orti lofkvæði um konu en sneri því síðan upp á aðra konu og hlaut hefnd fyrir. Í íslenskum sögum er mikið um vísur og ólíkt lausu máli er oftar en ekki sagt hver hafi ort. Í íslenskum miðaldalögum er ekki aðeins bannað að yrkja last um menn heldur einnig lof. Hugsanlega hefur skáldskapur verið talinn gefa skáldinu vald yfir þeim sem ort var um. En eiginlegur höfundarréttur kom ekki inn í íslensk lög fyrr en í upphafi 20. aldar.

Medieval Icelandic law contains no provisions about copyright. Authors used without hesitation narrative texts by others, but poets were paid for composing laudatory poems about kings and narrators for telling stories at their courts. The art of storytelling became a speciality of Icelanders, who were also hired to write biographies of Norwegian kings. It was considered reprehensible to use the poetry of others as one's own work. Two Norwegian poets may have got the cognomens skáldaspillir (Destroyer of poets?) and illskælda (Bad or Evil poet?) for plagiarism. An Icelandic poet composed a laudatory poem about a woman but changed it to fit another one, receiving a bitter revenge. In Icelandic sagas stanzas occur frequently and, unlike borrowings in prose, their authors are usually named. In the medieval law of Iceland it is forbidden to compose about people not only derogatory but also laudatory poetry. Conceivably it has been considered to give the author some kind of power over the person who was the subject of the poetry. Proper copyright, though, does not occur in Icelandic law until the beginning of the twentieth century.