dc.contributor |
Háskóli Íslands |
dc.contributor |
University of Iceland |
dc.contributor.advisor |
Unnur Anna Valdimarsdóttir |
dc.contributor.author |
Daníelsdóttir, Hilda Björk |
dc.date.accessioned |
2024-06-03T14:24:19Z |
dc.date.available |
2024-06-03T14:24:19Z |
dc.date.issued |
2024-05-31 |
dc.identifier.isbn |
978-9935-9732-8-3 |
dc.identifier.uri |
https://hdl.handle.net/20.500.11815/4937 |
dc.description.abstract |
Exposure to adverse childhood experiences (ACEs), including abuse, neglect and
growing up in dysfunctional home environments, has consistently been associated with
an elevated risk of multiple negative mental health outcomes extending into adulthood.
Yet, not all individuals exposed to ACEs suffer from poor mental health in adulthood,
and a substantial proportion of people remain resilient. Leveraging unique data sources
from Sweden and Iceland, the overarching objective of this thesis was to examine the
environmental and genetic contributions to the psychiatric morbidity-resilience
dimension in the context of ACEs, with psychiatric disorders at one end of the spectrum
and resilience at the other.
The aim of study I was to examine whether associations between ACEs and adult
psychiatric disorders remained after adjustment for familial confounding due to shared
genetic and environmental factors. Participants comprised 25,252 individuals (18-47
years) from the Swedish Twin Registry, which retrospectively reported exposure to
ACEs via a web-based survey. Information about adult psychiatric disorders was
obtained via linkage to the Swedish National Patient Register. We found that a greater
number of ACEs was associated with increased odds of depression, anxiety, substance
abuse and stress-related disorders in adulthood. In co-twin control analyses based on
twins discordant on ACE exposure, we found that associations between ACEs and adult
psychiatric disorders were somewhat attenuated, i.e., indicating a partial role of genetic
predisposition and early environmental factors. Nonetheless, when accounting for these
factors in monozygotic twin comparisons, we found that exposure to multiple types of
ACEs and, specifically, exposure to sexual abuse in childhood, was robustly associated
with increased odds of adult psychiatric disorders.
The aim of study II was to examine associations between a broad set of ACEs and two
distinct measures of adult resilience. Resilience was conceptualized both as perceived
coping ability and as psychiatric resilience defined as the absence of (or low)
psychiatric morbidity after exposure to trauma. Participants comprised 26,198 women
(18-69 years) from the Icelandic Stress-And-Gene-Analysis cohort that responded to a
comprehensive online questionnaire covering a wide range of mental health
assessments as well as information on ACEs. We found that a greater number of ACEs
was negatively associated with perceived coping ability and psychiatric resilience in
adulthood, in a dose-response fashion. Specifically, women reporting five or more
ACEs had 36% lower prevalence of high coping ability and 58% lower prevalence of
high psychiatric resilience, compared to women reporting no ACEs. Furthermore, of 13
measured ACEs, we found that emotional neglect, being bullied, sexual abuse and
vi
growing up with a mentally ill household member were most robustly associated with
reduced adult resilience.
The aim of study III was to investigate the relative contribution of genetic and
environmental factors to individual variation in adult psychiatric resilience after
exposure to ACEs. Psychiatric resilience was conceptualized as the absence of any
adult diagnosis of common psychiatric disorder after exposure to ACEs. Participants
comprised 8,606 individuals (21-47 years) from the Swedish Twin Registry that had
experienced at least one ACE. As in study I, participants reported exposure to ACEs via
a web-based survey and information about adult psychiatric disorders was obtained via
linkage to the Swedish National Patient Register and the Swedish Prescribed Drug
Register. We found that 40% of the variation in adult psychiatric resilience after ACEs
was due to genetic factors, while the remaining 60% was due to individual-specific
environmental factors. We further found that measured genetic risk for other psychiatric
traits and disorders (e.g., PTSD and depression), was associated with lower odds of
resilience to ACEs, indicating some shared genetic overlap. |
dc.description.abstract |
Niðurstöður rannsókna benda til þess að fólk sem hefur upplifað ýmiss konar áföll í
æsku, þar á meðal andlegt eða líkamlegt ofbeldi eða vanrækslu, sé í aukinni áhættu á
að þróa með sér geðraskanir á fullorðinsárum. Hins vegar fá ekki allir með slíka
áfallasögu í æsku, einkenni geðraskana á fullorðinsárum, heldur sýna seiglu eða hæfni
til að halda heilsu þrátt fyrir áföll eða þungbærar aðstæður. Með því að nota gögn úr
Áfallasögu kvenna á Íslandi og sænska tvíburagagnagrunninum, var markmið
doktorsverkefnisins að rannsaka erfða- og umhverfisþætti í seiglu sem og
geðheilsuvanda á fullorðinsárum í kjölfar áfalla í æsku.
Markmið rannsóknar I var að skoða hvort tengsl á milli áfalla í æsku og þróunar
geðraskana á fullorðinsárum sé óháð fjölskyldutengdum þáttum, eins og erfðum og
sameiginlegum umverfisþáttum í uppvexti. Þátttakendur voru 25,252 einstaklingar (18-
47 ára) úr sænska tvíburagagnagrunninum sem svöruðu spurningalista um áföll í æsku.
Upplýsingar um greiningu á geðröskunum á fullorðinsárum voru fengnar með
samtengingu gagna við sænsku sjúkraskránna. Niðurstöður sýndu sterk tengsl á milli
fjölda áfalla í æsku og aukinnar áhættu á þunglyndi, kvíða, áfallastreituröskun og
áfengis- og vímuefnavanda á fullorðinsárum. Með því að bera saman tvíburapör þar
sem annar tvíburinn hafði orðið fyrir áfalli í æsku en ekki hinn, kom í ljós að áhrif áfalla
í æsku á þróun geðraskana á fullorðinsárum má að hluta til skýra með
fjölskyldutengdum þáttum, eins og erfðum og æskuumhverfi. En þegar stjórnað er fyrir
þessum þáttum, sýndu niðurstöður ennfremur að sterk áfallasaga í æsku, t.d.
kynferðisofbeldi eða það að hafa orðið fyrir þremur eða fleiri tegundum áfalla í æsku,
hefur sterk tengsl við þróun geðsjúkdóma á fullorðinsárum, óháð fjölskyldutengdum
þáttum.
Markmið rannsóknar II var að skoða tengsl á milli áfalla í æsku og seiglu á
fullorðinsárum. Seigla var aðgerðarbundin annarsvegar sem sjálfsmat á bjargráði eða
hæfni til að takast á við áskoranir daglegs lífs og hinsvegar sem lág einkennabyrði
geðraskana þrátt fyrir áfallasögu. Þáttakendur voru 26,198 konur (18-69 ára) sem tóku
þátt í Áfallasögu kvenna á Íslandi og svöruðu ítarlegum spurningalista, meðal annars um
áföll á lífsleiðinni ásamt spurningum um bjargráð og geðræn einkenni á fullorðinsárum.
Niðurstöður sýndu sterk skammtaháð tengsl á milli fjölda áfalla í æsku og skertrar seiglu
á fullorðinsárum, þar með talið skertrar getu til þess að takast á við áskoranir daglegs
lífs og lægri einkennabyrði geðraskana. Þau áföll í æsku sem höfðu hvað sterkust tengsl
við skerta seiglu á fullorðinsárum voru tilfinningaleg vanræksla, kynferðislegt ofbeldi,
einelti og geðrænn vandi á heimili.
iv
Markmið rannsóknar III var að skoða hlutfallslegan þátt erfða og umhverfis í seiglu á
fullorðinsárum í kjölfar áfalla í æsku. Seigla var aðgerðarbundin sem lág einkennabyrði
geðraskana þrátt fyrir áföll í æsku. Þátttakendur voru 8,606 einstaklingar (21-47 ára) úr
sænska tvíburagagnagrunninum sem höfðu upplifað að minnsta kosti eitt áfall í æsku.
Eins og í rannsókn I svöruðu þáttakendur spurningalista um áföll í æsku og upplýsingar
um geðraskanir á fullorðinsárum voru fengnar með samtengingu gagna við sænsku
sjúkraskránna sem og með samtengingu gagna við sænska lyfjagagnagrunninn.
Niðurstöður sýndu að erfðir skýrðu 40% í breytileika seiglu á fullorðinsárum á meðan
einstaklingsbundnir umhverfisþættir skýrðu restina eða 60% af einstaklingsmun í seiglu.
Niðurstöður sýndu einnig að fjölgena áhættuskor fyrir geðrænar svipgerðir (t.d. fyrir
áfallastreituröskun og þunglyndi) spáðu fyrir um seiglu á fullorðinsárum, sem gefur til
kynna að erfðabreytileikar sem tengjast þessum svipgerðum hafa einnig áhrif á seiglu. |
dc.description.sponsorship |
The University of Iceland Research Fund |
dc.language.iso |
en |
dc.publisher |
University of Iceland, School of Health Sciences, Faculty of Medicine |
dc.rights |
info:eu-repo/semantics/embargoedAccess |
dc.subject |
Doktorsritgerðir |
dc.subject |
Sálræn áföll |
dc.subject |
Seigla (persónuleikasálfræði) |
dc.subject |
Geðraskanir |
dc.subject |
Tvíburar |
dc.subject |
Aðlögunarhæfni |
dc.subject |
Adverse childhood experiences |
dc.subject |
Psychiatric morbidity |
dc.subject |
Resilience |
dc.subject |
Coping ability |
dc.subject |
Twins |
dc.title |
Adverse childhood experiences, psychiatric morbidity and resilience in adulthood |
dc.title.alternative |
Áföll í æsku, geðheilsuvandi og seigla á fullorðinsárum |
dc.type |
info:eu-repo/semantics/doctoralThesis |
dc.contributor.department |
Læknadeild (HÍ) |
dc.contributor.department |
Faculty of Medicine (UI) |
dc.contributor.school |
Heilbrigðisvísindasvið (HÍ) |
dc.contributor.school |
School of Health Sciences (UI) |