The topic of this PhD dissertation is the social support networks adolescents
of foreign origin and immigrant adolescents perceive to be available, both
in their immediate environment (family, friends), and the more distal
environment (neighborhood). More specifically, adolescents’
sociodemographic backgrounds and social support are explored in relation
to their well-being (life satisfaction, and distress). Although previous studies
have addressed immigrant adolescent well-being, there is a lack of deeper
understanding of the association of sociodemographic background with
well-being and the benefits of social support. Further, scholars have called
for more research into friendship relations in diverse settings. The aims of
the study were to investigate how social support and sociodemographic
background relate to the well-being of adolescents of different ethnic
backgrounds at the individual level and neighborhood level in Iceland, and
how adolescents of native and foreign origin perceive social support from
friendship networks, native friends and friends of foreign origin.
The datasets used in the first two papers, come from the international
research network Health Behavior in School-Aged Children (HBSC) collected
in Iceland in 2009–2010 (first paper) and 2013–2014 (second paper). The
research is population based, based on administering a standardized
questionnaire to 11-, 13-, and 15-year-olds. In the 2009–2010 data
collection cycle, 11,561 students answered (87% response rate), and in
2013–2014, 10,561 participated (84% response rate). A third data collection
cycle was designed for this study and data collection took place in the
spring term of 2018. A total of 806 adolescents (82% response rate) from
nine lower-secondary schools (8th–10th grade) answered an anonymous
online questionnaire administered in their schools. The sampling method
used was purposive sampling and included nine compulsory schools
selected to participate based on their geographic location (the capital area
and four towns in the country side), ethnic diversity (high, medium, and low
ratio of foreign origin), indicators of average family economic status in the
area (lower and higher), and school size (midsized and large).
Findings revealed that youth of foreign origin were, on average, at a
disadvantage in terms of family affluence and the likelihood of belonging to
non-intact families. Furthermore, they perceived less social support from
x
family, friends, and classmates as compared to native youth. These
disadvantages were associated with adolescents’ well-being and varied by
ethnicity. Neighborhood (school area) family affluence corresponded to
more well-being in general, but adolescents of foreign origin were less likely
to benefit from higher levels of neighborhood affluence compared to native
adolescents. Furthermore, the perceived social support from friends
differed by the origin of friends. Adolescents of foreign origin perceived
more social support from other friends of foreign origin than from native
friends.
In conclusion, the findings underscore the importance of improving the
social and economic status of immigrant families. It is also important to
increase resources and access to supportive systems for youth of foreign
origin.
Viðfangsefni þessa doktorsverkefnis er félagsleg tengsl og stuðningur
unglinga af ólíku þjóðerni. Sjónum er beint að því hvernig þeir upplifa
stuðning úr nánasta tengslaneti (vinir, fjölskylda) og íbúahverfi sínu. Líðan
þeirra og lífsánægja er tengd fyrrgreindum stuðningi og efnahagslegum
bakgrunni í fjölskyldu og íbúahverfi. Þótt rannsóknir hafi í nokkrum mæli
beinst að líðan og velferð innflytjendabarna skortir þekkingu á því hvernig
félagsleg staða tengist líðan þeirra og lífsánægju og hvernig félagslegur
stuðningur gagnast þessum hópi til að fyrirbyggja vanlíðan og vansæld. Sér í
lagi hafa vinatengsl unglinga af erlendum uppruna ekki hlotið næga athygli í
rannsóknum. Markmið rannsóknarinnar var að kanna: 1) hvernig félagslegur
stuðningur og félagsleg og efnahagsleg staða í fjölskyldu auk efnahagsstöðu
íbúa hverfis tengdist líðan og lífsánægju ungmenna af ólíkum
þjóðernisuppruna og 2) hvers konar félagslegan stuðning unglingar af
erlendum uppruna gátu sótt til íslenskra vina og vina sem einnig höfðu
erlendan bakgrunn.
Doktorsverkefnið byggðist meðal annars á gögnum úr landskönnuninni
Heilsa og lífskjör skólanema (HBSC – Health Behaviour in School-Aged
Children) sem safnað var annars vegar 2009–2010 og hins vegar 2013–
2014 í 6., 8. og 10. bekk. Alls tóku 11561 nemendur þátt í fyrra skiptið (87%
svarhlutfall) og 10561 tóku þátt 2013–2014 (84% svarhlutfall). Til viðbótar
var ráðist í nýja gagnasöfnun fyrir rannsóknarverkefnið sem fór fram á
vormisseri 2018. Í þeirri rannsókn tóku þátt alls 806 unglingar (82%
svarhlutfall) í 8.–10. bekk úr níu grunnskólum. Beitt var markvissri
úrtaksaðferð og voru skólarnir níu valdir til þátttöku með hliðsjón af
staðsetningu (höfuðborgarsvæði og byggðakjarnar á landsbyggðinni),
hlutfalli innflytjenda (hátt, meðalhátt og lágt), efnahagslegri stöðu
fjölskyldna á svæði (lægri og hærri) og stærð skóla (meðalstórir og stórir).
Helstu niðurstöður doktorsverkefnisins voru að meiri vanlíðan og minni
lífsánægja kom fram hjá ungmennum af pólskum og asískum uppruna
samanborið við ungmenni sem höfðu íslenskan uppruna. Þessir
upprunahópar bjuggu að jafnaði við lakari félagslega og efnahagslega
stöðu miðað við ungmenni sem höfðu íslenskan uppruna. Atriði á borð við
bágari efnahag fjölskyldu, að búa ekki hjá báðum foreldrum eða að
viii
foreldrar voru án vinnu tengdust, síðri líðan og lífsánægju ungmenna.
Jafnframt nutu ungmenni af erlendum uppruna síður stuðnings foreldra,
vina og bekkjarfélaga en ungmenni af íslenskum uppruna, sem einnig
skýrði lakari líðan og minni lífsánægju. Efnahagur fjölskyldna í íbúahverfi
tengdist einnig líðan og lífsánægju unglinga, en ávinningur þess að búa í
skólahverfi þar sem efnahagsstaða fjölskyldna var betri skilaði sér síður til
unglinga af erlendum en innlendum uppruna. Þegar borinn var saman
aðgangur hópanna að félagslegum stuðningi vina, nutu unglingar af
erlendum uppruna síður tilfinningalegs stuðnings íslenskra vina en
unglingar sem höfðu íslenskan uppruna.
Niðurstöður rannsóknarinnar undirstrika mikilvægi þess að bæta stöðu
innflytjendafjölskyldna á Íslandi og huga betur þeim stuðningsúrræðum sem
til staðar eru og standa ungmennum af erlendum uppruna til boða.
