Difficult eating behaviours such as fussy eating are consistently found in
young children, and those with neurodevelopmental disorders (ND) such as
Autism spectrum disorder (ASD), Attention deficit hyperactive disorder
(ADHD), anxiety, and depression. Fussy eating tends to peak in early
childhood and then reduce, but less so for children with ND. Studies have
also found links to fussy eating and children with obesity. Understanding
fussy eating in children with obesity and comorbid disorders is important
as acceptance of healthy foods tends to be low. Studies also indicate that
increasing acceptance of healthy foods is difficult, especially in children
with ND. Although studies on fussy eating have furthered our knowledge
on eating behaviours, it is unfortunate that no inclusive food interventions
exist for children with ADHD in addition to ASD and TD children, and none
include parents in these settings. There were two overarching study aims:
The first aim was to gain deeper insight into eating behaviours such as
fussy eating in children with and without ND. The second aim was to
investigate the effectiveness of the Taste education intervention in a
school setting, in children with and without ND, and their parents. In paper
I, a preliminary study on a sample of children with obesity, we found that
fussy eating was common, and heightened in children with obesity and
anxiety. The results were also in general accordance with taste preferences
in children with fussy eating. In paper II which was built on screening data
from the study sample in paper III, we analysed associations between
parents and their children’s fussy eating, in a cross-sectional sample of
children, with and without ND. Overall, children with ND accepted fewer
food items and consumed unhealthier foods more frequently than children
without ND. Fussy eating parents had children who accepted fewer food
items and consumed unhealthier foods more frequently than children
whose parents were not fussy eaters. In paper III, our second study sample,
we investigated the effect of Taste Education, a 7-week food-based
intervention with children and parents. We found superior results for
Intervention compared to waiting, on Food fussiness, with stable effects
through six-months follow-up. Results also showed increased odds of
accepting vegetables, nuts, and seeds, but no association for fruit. Trends
were similar for children regardless of ND-status for both fussy eating, and
food acceptance. The Taste Education program provided a simple, noniv
invasive way to decrease fussy eating and increase food variety in the longterm
for children regardless of ND-status. Taken together, these papers
provide new insights into fussy eating in Icelandic children with and
without ND, and their parents. The results highlight a further need to study
fussy eating, especially the relationships between fussy eating in children,
their ND-status, and parents.
Matvendni og aðrar raskaðar fæðuvenjar eru algengar hjá ungum börnum,
sér í lagi þeim sem einnig hafa taugaþroskaraskanir (TÞR) á borð við
raskanir á einhverfurófi og athyglisbrest með ofvirkni (ADHD), en einnig
kvíða og þunglyndi. Hjá flestum börnum dregur úr matvendni með
hækkandi aldri, en síður hjá börnum með TÞR. Rannsóknir hafa einnig sýnt
fram á tengsl á milli matvendni og offitu hjá börnum, þar sem fæðuvenjur
eru mótaðar af umhverfi barnsins, erfðum og fjölskyldu, ekki síst
foreldrum. Hollar fæðutegundir eru síður samþykktar en óhollar hjá
börnum með offitu og aðrar raskani eins og TÞR, og því mikilvægt að öðlast
dýpri skilning á fæðuvenjum þessara barna. Rannsóknir sýna einnig að
erfitt er að fá matvönd börn almennt ̶ en ekki síst börn með
taugaþroskaraskanir að auki ̶ til að samþykkja hollari fæðutegundir.
Fæðumiðaðar íhlutanir fyrir börn með þessar raskanir eru af skornum
skammti og oftast bundnar við börn með einhverfu eingöngu, eða þau sem
ekki hafa TÞR, en ekki íhlutanir hjá börnum með og án TÞR (þar með talið
ADHD). Þó að rannsóknir á matvendni hafi aukið þekkinguna svo um
munar, er óheppilegt að engar fæðumiðaðar íhlutanir séu í boði sem henta
foreldrum, og börnum án TÞR og einnig börnum með TÞR svo sem ADHD
og einhverfu. Einnig er mikilvægt er að hafa í huga að börn með fjölbreyttar
raskanir endurspegla skóla án aðgreiningar. Þátttöka foreldra í
fæðumiðuðum íhlutunum er einnig æskileg þar sem þeir leika lykilhlutverk í
mótun fæðuvenja hjá börnum sínum og því mikilvægt að skoða betur
tengsl fæðuvenja hjá börnum og foreldrum þeirra. Í þremur rannsóknum er
kafað dýpra í matvendni barna frá ýmsum sjónarhornum. Í grein I eru
niðurstöður forrannsóknar kynntar á börnum með offitu þar sem
matvendni var algeng og sérstaklega hjá börnum með kvíða að auki.
Niðurstöður sýndu einnig að börnin í þessu þýði samþykktu og höfnuðu
bragði svipað því sem sjá má í öðrum rannsóknum. Í grein II sem byggðist á
skimunargögnum úr grein III voru skoðuð tengsl matvendni hjá foreldrum
og börnum með og án TÞR. Niðurstöður sýndu að börn með TÞR samþykktu færri fæðutegundir og borðuðu óhollari fæðu oftar en börn án
TÞR. Börn matvandra foreldra samþykktu færri fæðutegundir og borðuðu
óhollari fæðu oftar en börn foreldra sem ekki voru matvandir. Í grein III
sem einnig byggðist á gögnum úr þýði II skoðuðum við áhrif
Bragðlaukaþjálfunar (Taste Education) sem var 7 vikna fæðumiðuð íhlutun
með börnum og foreldrum þeirra. Niðurstöður sýndu betri árangur þ.e.
minni matvendni hjá inngripshópi samanborið við viðmiðunarhóp og hélst
árangurinn til 6 mánaða. Rannsóknin sýndi einnig auknar líkur á að
samþykkja grænmeti, hnetur og fræ en ekki ávexti. Niðurstöður báru vitni
um svipaðan árangur hjá börnum óháð TÞR. Gagnstætt því sem sjá má í
flestum fæðumiðuðum íhlutunum mátti sjá þátttöku foreldra, barna með
og án TÞR, og langtímaárangur hjá börnum óháð TÞR. Bragðlaukaþjálfun er
einföld, mild aðferð til að draga úr matvendni og auka fæðufjölbreytni hjá
börnum til langs tíma óháð TÞR. Greinarnar þrjár veita nýja og dýpri innsýn
í matvendi og fæðuvenjur íslenskra barna með og án TÞR og foreldrum
þeirra. Niðurstöður varpa ljósi á nánari þörf fyrir rannsóknir á matvendni,
sér í lagi tengslum matvendni hjá börnum, út frá TÞR og foreldrum
barnanna.