Genomic population bottlenecks and small population sizes are well described and well-studied areas of biology. However, few studies analyse samples from before and after a population have gone through a genetic bottleneck, and thus studies commonly infer bottleneck effects only using modern samples, modelling, or by comparison with populations that have not gone through bottlenecks. The white-tailed eagle is one of many species which have experienced large reductions in population sizes due to human influences, resulting in extinction in several geographical areas. To study the effects of bottlenecks and genetic variation in white-tailed eagles in Iceland and other countries in the north-western part of the species range, three studies focusing on different aspects of population genomics were conducted. Firstly, the mitogenomic diversity and population history were explored for Iceland and four neighbouring countries, using modern whole mitochondrial genomes, extending knowledge regarding the mitochondrial diversity, and revealing signs of selection maintaining the mitogenomic variation. Secondly, applications for identifying the homogametic sex chromosomes were evaluated. Distinguishing the main chromosomal types is important as they vary in effective population size and may have different evolutionary histories. The third and major study evaluated the impact of a bottleneck and assessed the genomic variation using modern and historic museum samples from Iceland, Greenland and four other countries from the mainland of Europe. A direct effect of bottlenecks was observed on variation within and among countries as well as within and among individuals. Furthermore, the study resolved part of the evolutionary history of the analysed populations.
Áhrif stofnstærðarsveiflna á erfðabreytileika og hegðun breytileika í litlum stofnum hefur
verið vel lýst. Fjölmargar rannsóknir í líffræði hafa verið gerðar á erfðabreytileika stofna en
sjaldan hafa sýni verið greind fyrir og eftir slíkar niðursveiflur, sem kallaðar hafa verið
erfðafræðilegur flöskuháls, og því eru áhrifin oft greind eftir breytingarnar annað hvort með
líkanagerð eða með samanburði við stofna sem hafa ekki farið í gegnum slíkan flöskuháls.
Haförninn er ein margra tegunda sem hafa fækkað mikið vegna áhrifa mannsins. Tegundin
er útdauð á mörgum svæðum en haferninum fer nú fjölgandi. Til að rannsaka áhrif
flöskuhálsa og erfðabreytileika hjá haförnum á Íslandi og í nálægum löndum voru þrjár
rannsóknir gerðar á erfðamengjum tegundarinnar. Í fyrsta lagi var erfðabreytileiki og saga
stofna á Íslandi og í fjórum nálægum löndum metin með því að greina erfðamengi hvatbera
hjá núlifandi örnum. Náttúrulegt val virðist hafa viðhaldið breytileika í hvatberamengjunum
innan stofna. Í öðru lagi var árangur fjögurra aðferða til að greina Z-kynlitninginn í
erfðamengjum arnanna metinn, en greining á breytileika m.t.t. til meginlitninga er mikilvæg
þar sem stofnstærð þeirra er mismunandi og þeir geta átt ólíka þróunarsögu. Þriðja og
ítarlegasta rannsóknin var um aðgreiningu í erfðamengjum stofna við Norður Atlantshaf, þ.e.
frá Íslandi, Grænlandi og fjórum öðrum löndum á meginlandi Evrópu. Í samanburði á um
hundrað ára gömlum sýnum, fengnum úr söfnum, og nýjum sýnum greindust skýr áhrif af
flöskuhálsum á breytileika erfðamengjanna, bæði innan og milli stofna. Rannsóknin leiddi
einnig í ljós hluta af þróunarsögu þessara ólíku stofna.
