Claims about human nature are unavoidable in political theory. A theory about which social arrangements are best for human beings must make some claims about the nature of
the human beings - how they behave, what they desire, etc. These anthropological assumptions provide the theoretical foundation for political theory and the building blocks
of social models. One way of criticizing a sociopolitical theory is to target these assumptions and argue that it is premised upon a wrong or too simple view of human behavior.
Simplified assumptions are often used in scientific models, as they can lead to hypotheses
that can be tested empirically. The simplified assumptions can be justified if they lead to
correct predictions. This is more complicated in social theory where the building blocks
in the model are human beings because the models can affect the behavior of their subjects. This can happen in different ways: Directly, because humans are responsive to the
way they are described - how we think of ourselves directly impacts how we behave - and
indirectly, because the hypotheses of social models are often used as legitimation of policies and institutional designs that regulate human relations and behavior. The models
about human nature thus become part of human nature. This leads to a second way of
critiquing sociopolitical theories: Not by stating that they misrepresent a true human nature but that they describe humans as affected by such theories and by the social arrangements the theories are used to justify. I find this line of critique more fruitful as it
does not rely on the claim that there exists a true human nature that is static and unaffected by social arrangements and beliefs.
This dissertation examines how claims about human nature impact political and
economic theories and how these theories impact human behavior and subjectivity. It focuses on individualistic theories premised upon a view of humans as solitary creatures
whose preferences can be modeled as if they are independent of others. Such models lead
to the theoretical primacy of conflict between independent subjects and the theoretical
implausibility of cooperation and trust between them - thus, certain social and political
arrangements are seen as necessary. This view exists in the political philosophy of
Hobbes and Rawls, and in the social theory of Rational Choice which has been the foundation of neoclassical economics and neoliberal policies. The critical issue is not so much
that it is a wrong view of human nature but rather that it affects human subjectivity and
behavior - that there is a risk that it becomes a self-fulfilling prophecy. That could be the
case if one form of social arrangement and ideology could ever be hegemonic, but in reality we occupy different social roles in different relations, leading to different forms of
subjectivity and rationality that clash and interact in unpredictable ways.
Staðhæfingar um mannlegt eðli eru óhjákvæmilegar í stjórnmálakenningum. Kenning um
hvaða samfélagslega skipan sé best fyrir mannverur verður að innihalda einhverjar fullyrðingar um eðli manna - um hvernig þeir hegða sér, hvað þeir þrá og þar fram eftir
götunum. Þessar mannfræðilegu ályktanir skapa fræðilegan grunn stjórnmálakenninga
og eru uppistaðan í samfélagslegum líkönum. Ein leið til að gagnrýna samfélags-pólitíska
kenningu er að veitast að þessum ályktunum og færa rök fyrir að þær séu byggðar á rangri eða einfaldaðri mynd af mannlegri hegðun. Vísindaleg líkön styðjast iðulega við einfaldaðar ályktanir vegna þess að þær geta leitt af sér tilgátur sem unnt er að sannprófa.
Einfaldaðar ályktanir geta verið réttmætar ef þær hafa nákvæmt forspárgildi. Þetta er eilítið flóknara þegar samfélagskenningar eru annars vegar og uppistaða samfélagslíkansins eru mannverur vegna þess að líkönin geta haft áhrif á hegðun fólks. Það getur gerst
með mismunandi hætti: með beinum hætti vegna þess að mannfólk er móttækilegt fyrir
lýsingum á þeim - hvernig við hugsum um okkur hefur bein áhrif á hvernig við hegðum
okkur - og óbeint vegna þess að tilgátur samfélagslíkana eru oft nýttar til að réttlæta stefnur og stofnanagerðir sem setja reglur um mannleg samskipti og hegðun. Líkön um
manneðli verða þannig hluti af manneðlinu. Það getur af sér aðra leið til þess að gagnrýna
samfélags-stjórnmálakenningar: ekki með því að fullyrða að þær gefi ranga mynd af hinu
sanna manneðli heldur að þær lýsi hvernig menn mótist af slíkum kenningum og þeirri
samfélagsskipan sem kenningarnar nýtast til að ljá lögmæti. Ég tel þessa síðari leið frjórri
vegna þess að hún reiðir sig ekki á staðhæfingu um að til sé sönn mannleg náttúra sem sé
kyrrstæð og ónæm gagnvart samfélagslegri skipan og viðhorfum.
Þessi doktorsritgerð felst í rannsókn á því hvernig staðhæfingar um manneðli hafa
áhrif á stórnmála- og hagfræðikenningar og hvernig þessar kenningar móta hegðun og
sjálfsveru manna. Beint er sjónum að einstaklingsmiðuðum kenningum sem byggja á
mynd af stakstæðum einstaklingum hverra langanir (e. preferences) eru látnar ráðast af
því sem væru þeir hverjir óháðir öðrum. Í slíkum líkönum er tvennt sett fræðilega á
oddinn, átök milli sjálfstæðra einstaklinga og ósennileiki samvinnu og trausts þeirra á
milli - þar af leiðandi er viss samfélagsleg og pólitísk skipan talin vera alger nauðsyn. Þetta viðhorf má sjá í heimspeki Hobbes og Rawls og í samfélagskenningu um skynsamlegt
val (Rational Choice Theory) sem hefur verið grunnur nýklassískrar hagfræði og nýfrjálshyggju-stefnu. Vandinn er ekki sá að þetta sé röng sýn á manneðlið heldur miklu frekar
að hún hafi áhrif á sjálfsveru og hegðun fólks - að það er hætta á að hún verði að sjálfrætinni spá (e. self-fulfilling prophecy). Það gæti orðið tilfellið ef ein samfélagsskipan og
samsvarandi hugmyndafræði yrðu allsráðandi, en veruleikinn er hins vegar sá að við gegnum ólíkum hlutverkum í mismunandi samböndum, sem geta af sér ólíkar gerðir
sjálfsveru og skynsemi sem rekast á og verka hver á aðra með ófyrirsjáanlegum hætti.
