Að börn öðlist góðan málþroska er mikilvægt markmið í sjálfu sér auk þess sem
tungumálið er mikilvægasta verkfæri hugans og lykillinn að hugarheimi annarra.
Málþroski á leikskólaaldri er því stór áhrifavaldur í félags- og vitsmunaþroska
barna auk þess sem hann er undirstaða lestrarnáms á fyrstu skólaárunum og
leggur grunn að lesskilningi og námsárangri í bráð og lengd.
Fjöldi erlendra rannsókna sýna öra þróun máls og málnotkunar á leikskólaárunum
en jafnframt mikinn einstaklingsmun sem oftast tengist menntun og stöðu foreldra.
Þótt nokkrar rannsóknir hafi verið gerðar á málþroska íslenskra barna er heildarmyndin
enn fremur fátækleg og brotakennd. Markmið rannsóknarinnar sem greinin
fjallar um var að bæta púslum í myndina með því að kanna
a) framfarir og einstaklingsmun meðal íslenskra barna í þremur mikilvægum
málþroskaþáttum, orðaforða, málfræði og hlustunarskilningi (þ.e. skilningi
á orðræðu í samfelldu mæltu máli/sögu) á lokaári þeirra í leikskóla;
b) hvort mælingar á orðaforða, málfræði og hlustunarskilningi tengdust
innbyrðis og við bakgrunnsbreytur á borð við menntun og stöðu foreldra,
heimilishagi og læsismenningu á heimili, leikskóladvöl og fleira;
c) hvort ‒ og þá hvaða ‒ þættir málþroska við fjögra ára aldur spá fyrir um
árangur barna ári síðar.
Þátttakendur voru 111 fjögra ára börn úr átta leikskólum í Reykjavík sem fylgt var
eftir með árlegum mælingum á málþroska og fleiri þroskaþáttum. Rannsóknargögnin
sem stuðst er við í þessari grein eru úr tveimur fyrstu fyrirlögnunum. Tölfræðigreining
sýndi marktækar framfarir á öllum málþroskamælingunum milli ára
en jafnframt gríðarmikinn einstaklingsmun. Miðlungs til sterk tengsl voru á milli
mælinga á orðaforða, málfræði og hlustunarskilningi innbyrðis og milli ára og orðaforði
og málfræði við fjögra ára aldur spáðu fyrir um hlustunarskilning við upphaf
skólagöngu. Fylgnitölur við bakgrunnsbreytur voru yfirleitt ekki mjög háar en gáfu
athyglisverðar vísbendingar. Orðaforði var sú breyta sem marktækt tengdist flestum
bakgrunnsbreytum, meðal annars menntun móður, fjölskyldutekjum, fjölda
barnabóka á heimili, lestri fyrir barnið heima og því hvort búseta barnsins var á
einu heimili eða tveimur. Niðurstöðurnar staðfesta að meðal íslenskra barna eru síðustu árin í leikskóla
mikið gróskutímabil fyrir málþroskaþætti sem gegna lykilhlutverki í alhliða þroska
og leggja grunn að læsi og námsárangri síðar. Þær leiða jafnframt í ljós að munur
á málþroska jafngamalla íslenskra barna er þá þegar orðinn verulegur og að sá
munur tengist að hluta ýmsum áhættuþáttum í aðstæðum barnanna og fjölskyldna
þeirra. Niðurstöðurnar undirstrika þannig hversu mikilvægt er að fylgjast grannt
með málþroska/þróun orðaforða, málfræði og hlustunarskilnings barna á leikskóla-
árunum, ekki síst þeirra sem slakast standa og tryggja að þau fái fjölþætta og
vandaða málörvun bæði í leikskóla og heima.
Multiple studies of children learning English have confirmed the amazing speed
of children’s language growth in the preschool years and its vital importance for
children’s cognitive, social and emotional development as well as for future
learning and literacy development. Already at this early age, however, important
individual differences are consistently reported and a persistent link with the
children’s parents’ education, SES and literacy practices in the home.
Icelandic is a morphologically complex language spoken by a relatively
homogeneous population of only 330 thousand people. Research on Icelandic
children’s language development has been rather sparce and fragmentary,
hampered among other things by the lack of assessment tools and funding. The
longitudinal project reported on in this paper is the first of its kind in Iceland.
The overall purpose was to add some pieces to the puzzle by developing assessment
tools and providing up to date/research evidence of Icelandic children’s
language development and the scope of individual differences between ages four
and eight and investigating how these are related to various background variables,
social-cognitive skills as well as to the children’s literacy development.
In the present paper, the focus is on a narrow slice of the project, more precisely
on the development of vocabulary, grammar and listening comprehension over
the two years preceding children’s entry into elementary school.
One hundred and eleven four-year-old children from eight preschools in Reykjavík
participated in the study. Their average age at the beginning of the study was
55.7 months (SD=3.5), and 51% were boys. The data analyzed in this paper
comes from the first two data points, when the children were four and five years
old. Consistent with studies of English-speaking children, the results show that
the Icelandic children made significant progress on all three language measures
between ages 4 and 5. Furthermore, great individual differences appeared on all
three measures already at age four with significant and stable within-age-group
differences between the lowest-25%, mid-50% and the highest-25% at both data
points. Significant concurrent correlations were observed between the three
language measures at both ages as well as with many background variables.
Thus, vocabulary significantly correlated with mothers’ education, monthly home
income, number of children’s books in the home, frequency of parents’ bookreadings
for the child, and whether the child lived with one or both parents. After
controlling for the mother’s education and the child’s age, measures of receptive
vocabulary at age four significantly predicted grammatical knowledge at age 5,
and both vocabulary and grammar independently predicted the children’s
listening comprehension score at age 5.
In view of the far-reaching implications of vocabulary, grammatical skills and
listening comprehension for later reading comprehension and for children’s
learning and development in general, the results underline the importance of early identification and appropriate measures/intervention for Icelandic children
at risk already before age four.