Heimatilbúið réttarkerfi: Birtingarmynd hefnda í skáldsögunum Kötu eftir Steinar Braga og Góðu fólki eftir Val Grettisson

Abstract

Í þessari ritgerð er reynt að greina birtingarmynd hefnda í tveimur nýlegum skáldsögum, Kötu eftir Steinar Braga og Góðu fólki eftir Val Grettisson. Eru þær settar í samhengi við umfjöllun um hefndarbókmenntir og –kvikmyndir á rannsóknarsviði laga og bókmennta. Báðar skáldsögur fjalla um hefndir í kjölfar grófrar kynferðislegrar misnotkunar og er greint hvernig þessi sama hefnd tengist umræðu um getuleysi íslenska réttarkerfisins til að takast á við kynferðisbrot. Í samnefndri skáldsögu missir Kata fótanna í lífinu eftir að dóttur hennar er rænt, nauðgað og myrt. Hún ákveður að hefna fyrir glæpinn og myrðir því gerendurna, einn af öðrum. Í gegnum söguna er reynt að gera lesendum ljóst að hefndin sé þjóðþrifaverk, en þrátt fyrir það er óljóst hvort hún sé réttlát. Í Góðu fólki er Sölvi látinn ganga í gegnum ábyrgðarferli eftir að Sara ásakar hann bæði um andlegt og líkamlegt ofbeldi meðan á sambandi þeirra stóð. Sölvi upplifir ferlið sem hefnd, en þar sem hann er óáreiðanlegur sögumaður er lesendum látið eftir að dæma hvort slíkt ferli sé réttlætanlegt í málum sem dómstólar eru ófærir um að takast á við. Báðar sögurnar fjalla um möguleg viðbrögð við ríkjandi stöðu bæði í samfélaginu og réttarkerfinu og skapa þannig grundvöll fyrir frekari umræðu um kynferðisbrot, dómskerfi, hefnd og réttlæti.

The aim of this article is to discuss two contemporary Icelandic novels, Kata by Steinar Bragi and Gott fólk by Valur Grettisson, in connection to interpretations of revenge literature and films in the field of Law and literature. Both novels deal with shortcomings in the legal system and judiciary in dealing with and proving crimes involving rape and sexual abuse. This analysis focuses on how the two novels are connected to the advocacy for change, both for the legislator and the judicial system in Iceland. The novel Kata is named after the protagonist, whose daughter is kidnapped, raped and murdered. Kata decides to revenge her daughter and murder the perpetrators, one by one. Throughout the story the reader is made aware of the necessity of avenge, but still the question of righteousness remains. In Gott fólk the narrator, Sölvi, is put through the accountability process by Sara and her friends, after she accuses him of both mental and sexual misconduct during the time of their relationship. Sölvi experiences the process as revenge, but to the reader it is clear that he is guilty and cannot cope with that realization. The two novels offer a basis for discussion on sexual offence, the legal system, revenge and justice.