„Beint flug er næs“ : Svæðisbundin áhrif millilandaflugs frá Akureyri

Abstract

Flugsamgöngur hafa mikil áhrif á efnahagslega, pól- itíska og menningarlega stöðu einstakra samfélaga. Á síðustu áratugum hefur fyrirkomulag flugs hefðbundinna flugfélaga um stóra tengiflugvelli skapað margvísleg sóknarfæri fyrir beint flug óhefðbundinna flugfélaga. Á Íslandi hefur millilandaflug um Keflavíkurflugvöll og rekstrarlíkan Icel- andair valdið umtalsverðum ójöfnuði milli landshluta í aðgengi að utan- landsferðum og hvatt til opnunar fleiri gátta inn í landið. Hér er fjörutíu ára saga millilandaflugs um Akureyrarflugvöll rakin í ljósi þróunar farþega- flugs á Vesturlöndum og mat lagt á áhrif einstakra flugfélaga. Niðurstöður sýna að slíkt flug hefur dregið verulega úr ójöfnuði í utanlandsferðum og aukið lífsgæði íbúanna. Um þriðjungur Akureyringa ferðaðist milli landa með Niceair á tíu mánaða tímabili 2022–23 og flugið jók einnig lífsgæði þeirra sem ekki nýttu sér það. Annars staðar á Norðurlandi eystra stuðlaði flug Niceair einnig að auknum utanlandsferðum og hafði nokkur áhrif á lífsgæði en áhrifin voru lítil á Norðurlandi vestra og Austurlandi. Flug Niceair til Kaupmannahafnar og Tenerife sýndi að heimamarkaðurinn á Norðurlandi eystra getur staðið undir reglubundnu millilandaflugi allan ársins hring en ferðir erlendra ferðamanna eru nauðsynlegar til að tryggja ásættanlega sætanýtingu á öllum leggjum. Að lokum er lagt heildarmat á samfélagsleg áhrif og framtíðarhorfur millilandaflugs um Akureyrarflug- völl.

Air travel has significant economic, political, and cultural effects on communities. Over the past decades, the centralization of tradi- tional airlines at major hub airports has created various new opportunities for direct flights by other types of airlines. In Iceland, international flights through Keflavik Airport and the business model of Icelandair have resul- ted in considerable inequality in international travel between regions and spurred calls for more gateways into the country. In this paper, the forty- year history of international flights at Akureyri Airport is traced in the context of the development of passenger flights in Western countries, and the impact of different airlines is assessed. Results show that such flights have significantly reduced inequality in international travel and improved local quality of life. About one-third of Akureyri residents traveled int- ernationally with Niceair over ten months in 2022–23, and the flights also improved the quality of life for those who did not travel. Niceair also cont- ributed to increased international travel elsewhere in Northeast Iceland and had some impact on the quality of life, but the effects were negligible in Northwest and East Iceland. Niceair flights to Copenhagen and Tenerife demonstrated that the local market in Northeast Iceland can support re- gular international flights all year round, but foreign tourists are necessary to ensure acceptable load factors on all legs. Finally, the societal impact and future prospects of international flights through Akureyri Airport are assessed.