Félagsþjónusta sveitarfélaga og viðbrögð við samfélagslegum áföllum

Abstract

Hamfarir verða tíðari í heiminum, ekki síst vegna hnatt-rænnar hlýnunar og hnattvæðingar. Sífellt flóknari innviðir samfélaga hafa skapað nýjar áskoranir fyrir nútímasamfélög þegar þau takast á við og reyna að forða eða lágmarka tjón af völdum samfélagslegra áfalla. Ham-farir eru vel þekktar hér á landi, ekki síst á Suðurlandi, enda svæðið jarð-fræðilega mjög virkt; þar eru m.a. stærstu eldstöðvar landsins sem að mati vísindafólks geta gosið á allra næstu árum. Sveitarfélögin eru lykilaðilar bæði vegna viðbragða við og uppbyggingu vegna hamfara og veita íbúum mikilvæga grunnþjónustu, þar á meðal félagsþjónustu. Markmið rann-sóknarinnar er að skoða hvernig félagsþjónusta sveitarfélaga getur undir-búið sig til að takast á við samfélagsleg áföll. Byggt er á verkefni sem unnið var á vegum Almannavarna Árnessýslu veturinn 2021–2022 um gerð fræðslu- og þjálfunarefnis fyrir lykilstjórnendur félagsþjónustu og á viðtalsrannsókn sem framkvæmd var í september 2023 þar sem talað var við fimm lykilstjórnendur innan Fjölskyldusviðs Árborgar. Niðurstöður gefa til kynna að verklagsreglur og gátlistar sem unnir eru af starfsfólki félagsþjónustu og sérsniðnir fyrir hverja starfseiningu séu mikilvægt verk-færi á tímum samfélagslegra áfalla. Þá kom fram að nauðsynlegt væri að starfsfólk félagsþjónustu fengi með reglubundnum hætti fræðslu og æfing-ar sem byggðu á raunhæfum sviðsmyndum í nærsamfélagi og daglegum verkefnum þeirra.Disasters are becoming more frequent in the world, not least because of global warming and globalization. The increasingly com-plex infrastructure of societies has created new challenges for modern societies as they deal with and try to avoid or minimize damage caused by social disasters. Disasters are well known in the South, as the area is geologically very active, there are e.g. the largest volcanoes in the country which, according to scientists, may erupt in the very next few years. The local authorities are key actors in disaster response and processing and provide important basic services to residents, including social services. The aim of the study is to examine how local social services can prepare to deal with social disasters. It is based on a project carried out by the civil protection and emergency management in Árnessýsla, a district in South Iceland, in the winter of 2021-2022. The purpose was to create and devel-op educational and training material for managers in local social services and on an interview study carried out in September 2023. Results indicate that procedures and checklists developed by social service staff and cus-tomized for each unit of practice are important tools in time of disasters. It was also stated that it is necessary for social service staff to regularly receive training and exercises based on realistic scenarios in their imme-diate community and their daily tasks