Í þessari grein er fjallað um lýðfræði sem undirgrein félagsfræðinnar í
alþjóðlegu vísindastarfi. Fjallað er um helstu svið innan lýðfræðinnar, breytingar á
mannfjölda á Íslandi síðustu áratugi og rannsóknir sem íslenskir fræðimenn hafa gert til
aukins skilnings á lýðfræðilegum ferlum íslensku þjóðarinnar. Fjallað er um breytingar á
mannfjölda á Íslandi í sögulegu ljósi áður en hugað er að mannfjöldabreytingum síðustu
áratuga. Lögð er áhersla á fæðingar, búferlaflutninga og fjölskyldugerð. Fjölgun fólks á
Íslandi hefur verið mun meiri en fæðingartíðni íslenskra kvenna stendur undir, m.a.
vegna aldurssamsetningar þjóðarinnar og fjölda innflytjenda síðustu áratugi. Fjöldi
fæðinga náði sögulegu hámarki árið 2009 en fjöldi fæddra barna á ævi hverrar konu náði
sögulegu lágmarki árið 2016. Meðalævilengd hefur lítið breyst allra síðustu ár, m.a. eftir
að tíðni ungbarnadauða varð tölfræðilega mjög lág. Búferlaflutningar til og frá landinu
verða að öllum líkindum rannsóknarefni félagsvísindafólks um langt skeið, þó
sérstaklega þau félagslegu, efnahagslegu og menningarlegu áhrif sem flutningarnir hafa á
sífellt fjölbreyttara samfélag. Nýliðun í hópi íslenskra lýðfræðinga hefur verið nokkuð
hæg en vonir standa til að aukning verði á rannsóknum á sviði formlegrar lýðfræði á
næstu árum sem auka muni skilning á mannfjöldaþróun og samspili mannfjöldans við
aðrar grunnstoðir samfélagsins.
This article discusses demography as a subfield of sociology. The article
covers the main topics of demography, the size, composition and distribution of human
population and addresses research by Icelandic scholars that have contributed to
increased understanding of the demography of the Icelandic population. Historical
changes in the population are discussed before covering the changes in population in
recent decades. Emphasis is placed on births, migration and family type. The growth of
the Icelandic population has been much greater than the national birth rate suggests,
because of the age composition of the population immigration. The number of births
reached a historical peak in 2009, while the number of children born per woman reached
a historical low in 2016. Life expectancy has changed little in recent years, after infant
mortality reached a statistically very low level. External migration will most likely be a
popular research topic in the coming years, especially the social, economic and cultural
impacts that the migration will have on an ever changing society. The recruitment of new
Icelandic demographers has been slow, formal demographic research will hopefully
prosper and deepen our understanding of population dynamics and the interaction of the
population with other fundamental aspects of society.
