The poor reading skills of students in Iceland, as reflected in the reading comprehension test of PISA (Programme for International Student Assessment) has long been cause for concern. Also, oral reading fluency assessments and high proportions of students in grades 1 through 10 needing special education reflect that many children do not acquire necessary reading skills from the very start of their formal education. These results indicate a need for improvement in teaching foundational reading skills at Icelandic schools. More research is needed since there is little empirical evidence on how reading is taught and assessed in Iceland. The research presented in this thesis focuses on the reading skills of students at risk of reading difficulties in the first and second grades at elementary schools in Iceland, examining both instructional methods and assessment practices. The thesis includes three empirical studies that aim to describe current practices of reading assessment and assess the effects of different reading instruction in Iceland, with a focus on children at risk of reading difficulties.
The aim of Study 1 was to shed light on current reading assessment and screening practices in first grade at Icelandic compulsory schools. The research questions in Study 1 were aimed at describing how and to what extent reading is currently being measured in first grade at schools in Iceland and how these practices align with evidence-based practices (EBPs) for the identification and progress monitoring of children at risk of reading difficulties. A survey was conducted in a stratified random sample of nearly half of all compulsory schools in Iceland, with an equal distribution across the country. The data were analyzed using descriptive statistics and a one-sample proportion test. Results showed a lack of consistent screening and assessment practices across schools, with minimal progress monitoring of foundational reading skills. Findings indicated a need for more systematic practices in screening, assessment, and progress monitoring in early reading, all essential components of early identification and intervention for students at risk of reading difficulties.
The aim of Study 2 was to examine the effects of explicit peer-assisted learning strategies (PALS) on the reading skills of students at risk when used as part of core instruction in first grade at Icelandic schools. A quasi-randomized group design was implemented at eight schools in the capital area. In four experimental schools, Kindergarten PALS (K-PALS) and first sections of First Grade PALS were used as part of the reading instruction, while reading instruction remained as usual at the control schools including phonics and balanced literacy instruction. First grade teachers in four schools received half-day training in K-PALS, including how to pair students to practice letter sounds, decoding and reading text, and later half-day training in First Grade PALS, adding the practice of repeated reading of gradually more complex texts. The fidelity of PALS instruction was evaluated, and teachers received written feedback. In some cases, the goal of achieving 80% or more adherence to the guidelines for PALS implementation was not met. The PALS instruction was part of the core curriculum, and the time spent on reading instruction in experimental schools and control schools was comparable. Participants (n = 86) were 1st graders drawn from two cohorts (n1 = 61; n2 = 25) in a larger study selected based on their low foundational reading skills, indicating a risk for reading difficulties. Outcome variables were assessed three times during the school year and included letter sound fluency, nonsense word fluency, sight word fluency, and oral reading fluency. Data from the three measurement waves was analyzed by fitting a mixed model with random intercepts for students and schools. The results indicated that students at risk of reading difficulties who received PALS instruction significantly improved their reading skills more than students in the control group. At the end of 1st grade, the performance of the PALS experimental group was considerably better in oral reading fluency (d = 0.46), sight word fluency (d = 0.59), and nonsense word fluency (d = 0.59), and much better in letter-sound fluency (d = 1.16).
In contrast to Study 2, the aim of Study 3 was to examine the effects of continued use of K-PALS and First Grade PALS on the reading skills of students at risk of reading difficulties through second grade, with a focus on oral reading fluency and reading comprehension, as outcomes of the foundational skills assessed in first grade. Participants in Study 3 were drawn from one of the cohorts that participated in Study 2 (n1 = 61). Additionally, in Study 3, the students were followed through second grade, and longitudinal data were collected. The outcome variables were nonsense word fluency, sight word fluency, oral reading fluency, and reading comprehension, assessed on three to six occasions across first and second grades. The data were analyzed by fitting a mixed model with random intercepts for students and schools. The results indicated that reading instruction including K-PALS and First Grade PALS in 1st and 2nd grade yielded significantly better outcomes for students at risk of reading difficulties compared to the instruction in the control schools. At the end of 2nd grade, the performance of the PALS experimental group was considerably better in sentence comprehension (d = 0.48) and oral reading fluency (d = 0.58), and much better in nonsense word fluency (d = 0.84), sight word fluency (d = 0.72), and single word comprehension (d = 0.72).
The findings described in this thesis indicate that there is a need to change assessment and instructional practices at Icelandic schools to improve the foundational reading skills of students at risk of reading difficulties. Reading instruction, including a systematic phonics approach and peer-assisted instruction increases the likelihood that all students, including those at risk, will achieve foundational reading skills. Therefore, PALS seems well-suited to meet the diverse learning needs of students in inclusive classrooms. By applying systematic screening and progress monitoring in first grade, as well as structured peer-assisted reading instruction, student outcomes are likely to improve. As a result, fewer children in Iceland would lack foundational reading skills, required to become successful learners.
Slök lestrarfærni nemenda á Íslandi, sem meðal annars birtist í hnignandi frammistöðu í lesskilningshluta PISA (e. Programme for International Student Assessment) er áhyggjuefni. Að auki benda niðurstöður lesfimiprófa í 1. til 10. bekk og hátt hlutfall nemenda í sérkennslu til þess að marga nemendur skorti undirstöður lestrarfærni eftir fyrstu ár formlegrar lestrarkennslu og að úrbóta sé þörf. Rannsóknir vantar til að varpa ljósi á starfshætti við mat og kennslu lestrar í íslenskum grunnskólum og hvernig stuðla megi að bættri lestrarfærni meðal fjölbreytts nemendahóps í inngildandi skólastarfi. Í þessari ritgerð eru kynntar þrjár rannsóknir sem beinast að lestrarfærni nemenda í 1. og 2. bekk. Markmiðið með rannsóknunum var að auka skilning á áhrifum mismunandi lestrarkennslu og starfsháttum við lestrarmat á yngsta stigi. Sérstaklega var sjónum beint að nemendum sem höfðu litla undirstöðuþekkingu við upphaf grunnskóla og voru þannig í hættu á að lenda í lestrarerfiðleikum.
Markmiðið með fyrstu rannsókninni var að varpa ljósi á starfshætti við mat á stöðu og framvindu nemenda í lestri í 1. bekk í grunnskólum á Íslandi. Markviss skimun og reglulegt mat á framvindu eru forsenda snemmtækrar íhlutunar. Rannsóknarspurningarnar miðuðu að því að skilja hvernig og að hve miklu leyti lestrarfærni var metin í 1. bekk. Sérstaklega var horft til þess hvernig framkvæmd matsins samræmdist gagnreyndum starfsháttum við að greina vanda og meta framvindu nemenda sem eru í áhættu á lestrarerfiðleikum. Spurningakönnun var send á lagskipt slembiúrtak tæplega helmings grunnskóla á Íslandi með jafnri dreifingu yfir landið. Gögnin voru greind með lýsandi tölfræði og hlutfallsprófi fyrir eitt úrtak. Í ljós kom lítið samræmi milli skóla í framkvæmd skimunar og mats á lestri í 1. bekk, auk skorts á mati á framvindu undirstöðufærni. Niðurstöðurnar bentu til þess að úrbóta sé víða þörf svo betur megi finna og koma til móts við börn í áhættu, strax við upphaf grunnskóla og þannig draga úr þeim fjölda sem glímir við langvarandi lestrar- og námsvanda hérlendis.
Markmiðið með annarri rannsókninni var að skoða áhrif markvissrar hljóðaaðferðar og félagakennslu (e. Peer-Assisted Learning Strategies) í bekkjarkennslu, á lestrarfærni barna í áhættu á lestrarerfiðleikum. Hálf-slembuð samanburðarrannsókn (e. quasi-randomized controlled trial) var framkvæmd í fyrsta bekk í átta skólum á höfuðborgarsvæðinu. Í fjórum samanburðarskólum var lestur kenndur með sama hætti og áður, með Byrjendalæsi og hljóðaaðferð. Í tilraunaskólunum fjórum fengu 1.bekkjar kennarar hálfsdags námskeið í kennsluaðferðinni K-PALS (e. Kindergarten-PALS) meðal annars um pörun nemenda, og kennslu bókstafshljóða, umskráningar og lesturs texta. Síðar fengu kennararnir hálfsdags námskeið í kennsluaðferðinni Grunn-PALS eða G-PALS (e. First Grade PALS) þar sem bættist við þjálfun lesfimi með endurteknum lestri í texta sem stigþyngist. Mat var lagt á framkvæmd PALS kennslunnar og fengu kennararnir skriflega endurgjöf í kjölfar heimsókna. Í sumum tilvikum náðust ekki markmið um að framkvæmd PALS væri 80% eða meira í samræmi við leiðbeiningar. PALS kennslan í tilraunaskólunum var hluti af almennri lestrarkennslu en ekki viðbót og tími sem varið var í lestrarkennslu í tilraunaskólum og samanburðarskólum var sambærilegur.
Þátttakendur (n = 86) voru valdir úr nemendahópi tveggja árganga tilrauna- og samanburðarskóla (n1 = 61; n2 = 25) á grundvelli lítillar þekkingar á heitum og hljóðum bókstafa í upphafi 1. bekkjar. Útkomubreyturnar fimi í lestri bókstafshljóða, fimi í lestri orðleysa, fimi í sjónrænum orðaforða og lesfimi voru mældar þrisvar sinnum yfir skólaárið. Öll gögn voru slegin inn tvisvar til að auka áreiðanleika. Samræmi milli óháðra matsmanna reyndist 95%. Gögn voru greind með marglaga líkönum með slembiskurðpunktum fyrir nemendur og skóla (e. multilevel models with random intercepts). Niðurstöðurnar sýndu að nemendur í áhættu á lestrarerfiðleikum sem fengu PALS kennslu juku lestrarfærni sína marktækt umfram nemendur í samanburðarhópi. Framfarir PALS tilraunahópsins voru töluvert meiri í lesfimi (d = 0,46), lestri sjónorða (d =0,59) og lestri orðleysa (d = 0,59) og mikið meiri í lestri bókstafshljóða (d = 1,16).
Þriðja rannsóknin var langtímarannsókn þar sem nemendum úr fyrri árgangi í rannsókn tvö (n1 = 61) var fylgt yfir tvö skólaár. Markmiðið var að kanna áhrif áframhaldandi notkunar K-PALS og G-PALS í bekkjarkennslu, á lestrarfærni barna í áhættu á lestrarvanda. Sjónum var einkum beint að lesfimi og lesskilningi. Útkomubreytur voru fimi í lestri orðleysa, fimi í sjónrænum orðaforða, lesfimi og lesskilningur á stökum orðum og setningum, metnar þrisvar til sex sinnum frá upphafi 1. bekkjar til loka 2. bekkjar. Sömu aðferðafræði við gagnasöfnun og úrvinnslu var beitt í rannsókn tvö og þrjú. Niðurstöðurnar bentu til þess að lestrarkennsla með K-PALS og G-PALS í 1. og 2. bekk skilaði marktækt betri árangri fyrir nemendur í áhættu á lestrarvanda en kennslan í samanburðarskólunum. Framfarir þeirra nemenda sem fengu lestrarkennslu með PALS voru töluvert meiri í skilningi á setningum (d = 0,48) og lesfimi (d = 0,58). Framfarir PALS hópsins voru miklu meiri í skilningi á stökum orðum (d = 0,72) lestri sjónorða (d = 0,72) og lestri orðleysa (d = 0,84).
Niðurstöður ritgerðarinnar varpa ljósi á mikilvæga þætti í mati og lestrarkennslu á yngsta stigi grunnskóla á Íslandi og geta nýst til að bæta lestrarfærni barna, sérstaklega þeirra sem eiga í hættu að lenda í lestrarerfiðleikum. Nauðsynlegt er að allir nemendur öðlist góða undirstöðufærni í lestri á fyrstu árum grunnskóla til að geta tekist á við þyngri og efnismeiri texta síðar á skólagöngunni. Lestrarkennsla sem felur í sér markvissa hljóðaaðferð og PALS félagakennslu eykur líkur á því að allir nemendur nái undirstöðufærni í lestri, líka þeir sem eru í áhættu. Því virðist PALS félagakennsla henta vel til að koma til móts við mismunandi námsþarfir nemenda í inngildandi skólastarfi. Auk markvissrar kennslu þarf að beita skimun og reglulegu mati á framvindu lestrarfærni frá upphafi grunnskóla svo bregðast megi skjótt við með viðeigandi íhlutun.
Í heild benda niðurstöðurnar til þess að víða hérlendis megi bæta vinnubrögð við skimun, mat og lestrarkennslu nemenda sem hefja grunnskólagönguna með litla undirstöðuþekkingu. Með því að beita markvissri félagakennslu við lestrarkennslu frá upphafi 1. bekkjar og fylgjast vel með framvindu nemenda með skipulögðum hætti, er líklegt að draga megi úr háu hlutfalli nemenda sem skortir nauðsynlegar undirstöður í lestrarfærni til árangurs í námi.
Læst til 28.02.2030