Polypharmacy is a well-known term within the healthcare setting. The term describes the
usage of multiple medicines, and the most widely accepted definition of it refers to the
usage of five or more medications. Living with multimorbidity and associated
polypharmacy is a known risk factor for adverse health consequences, and research has
shown that such consequences can be decreased quality of life, decreased medication
adherence, increased frailty, and increased likelihood of hospitalisation. Polypharmacy
has been identified as the leading risk for potentially inappropriate medication use,
which is where harm exceeds the benefit of the medication. Potentially inappropriate
medication use is associated with adverse health and economic outcomes. Therefore, it
can be a helpful indicator of prescribing practice and medicine safety.
This thesis aimed to estimate the prevalence and incidence of polypharmacy among all
adult surgical and internal medicine patients, both preceding and following hospital
admission and assess potential inappropriate medication use among older (≥65)
surgical and internal medicine patients. Four studies were designed and presented in
four manuscripts. Manuscript I aimed to use the Icelandic perioperative database to
estimate the prevalence, incidence, and changes of polypharmacy, pre-admission and
post-discharge, and associated with patient factors and clinical outcomes of patients,
post-discharge among all adults during the period between 2005 and 2018. The aim of
manuscript II was to use the newly established Icelandic internal medicine database to
estimate the prevalence, incidence, and changes of polypharmacy pre-admission and
post-discharge, associated risk factors and clinical outcomes of patients' post-discharge
among all adults during the period between 2010 and 2020. As regards manuscript
III, the aim was to use the Icelandic internal medicine database to estimate the
prevalence, incidence and changes of the prevalence of potentially inappropriate
medication use amongst patients ≥65 years during the period between 2010 and 2020
by applying Beers 2019 explicit prescribing criteria. Additionally, the association of
potentially inappropriate medication use with polypharmacy, patient-specific factors,
drug classes, and outcomes was studied. Finally, manuscript IV aimed to use the
Icelandic perioperative database to estimate the prevalence and incidence as well as
changes in the prevalence of potentially inappropriate medication use amongst patients
≥65 years in Iceland during the period between 2005 and 2018 by applying Beers
2019 explicit prescribing criteria. Additionally, the association of potentially
inappropriate medication use with polypharmacy, patient-specific factors, drug classes,
and clinical outcomes was investigated.
This thesis is based on four retrospective, population-based cohort studies that used
data from two separate databases for hospital settings: the Icelandic perioperative
database and the Icelandic internal medicine Database. The first and fourth manuscripts
of the research project revolved around the Icelandic perioperative database, which
was already established prior to this doctoral project. The second and third manuscripts
were derived from the Icelandic internal medicine database generated for this doctoral
project and will be maintained. Both databases include clinical data from the patient's
medical record from the hospital, the national prescription database of the Directorate
of Health, and the ICD-10 codes from hospital and primary care records. Both
databases will be maintained for future research projects.
Polypharmacy and potentially inappropriate medication use are common among
patients admitted to hospitals both for surgical and internal medicine care. New
medication post-discharge for frequent, as well as new, new potentially inappropriate
medication among older (>65) patients admitted by internal medicine speciality and
due to surgical admission. This thesis demonstrates that polypharmacy among surgical
patients was associated with decreased short-term and long-term survival, more
extended hospital stays and readmission rates. On the contrary, this thesis also
demonstrates that polypharmacy and internal medicine patients were not associated
with decreased short-term and long-term survival, more extended hospital stays and
readmission rates. This thesis also demonstrated that potentially inappropriate
medication use is prevalent among patients admitted by internal medicine speciality
and due to surgical admission and associated risk factors among increased ages,
female gender, use higher number of medications and use multidose dispensing
service.
The population is continously ageing. This presents certain challenges with
multimorbidity and associated polypharmacy becoming an increasingly alarming factor
concerning public health and there is no one-size-fits-all solution for addressing
polypharmacy and inappropriate prescribing. The aim for healthcare providers should
be to initiate medication treatment only when there is a need to do so and refrain from
doing so when there is more harm associated with the treatment. This balance becomes
more delicate as the patient becomes more frail. Therefore, multiple measures are
required, ranging from upscaling educational activities, empowering patients and their
carers, implementing multidisciplinary interventions that are both general and targeted
at specific medication classes and patient groups, in addition to using computerised
prescribing aids when possible. Healthcare providers and, especially, prescribers and
patients need further support with strategies to facilitate safe and effective use of
medications. Tools need to be added to the toolbox of Icelandic healthcare
professionals and patients. Increased collaboration between healthcare professionals,
as well as an increased skill shift between them, would serve this purpose. Finally, it is
important that healthcare professionals apply cautious foresight when initiating new
medication and planning appropriate revisions.
Hugtakið fjöllyfjameðferð er vel þekkt innan heilbrigðiskerfisins. Hugtakið vísar til
samtímis notkun margra lyfjaflokka en sú skilgreining hugtaksins, sem nýtur hvað
víðtækastrar viðurkenningar, vísar til notkunar á fimm eða fleiri lyfjum. Fjölveikindi og
tilheyrandi fjöllyfjameðferð eru þekktur áhættuþættur sem getur haft neikvæð áhrif á
heilsufar. Rannsóknir hafa sýnt að slík neikvæð áhrif geta falist í skertum lífsgæðum,
skertri meðferðarheldni, auknum hrumleika og auknum líkum á spítalainnlögn. Í ljós
hefur komið að fjöllyfjameðferð er helsti áhættuþátturinn, sem leitt getur til mögulegrar
óviðeigandi lyfjameðferðar. Möguleg óviðeigandi lyfjameðferð tengist bæði
neikvæðum útkomum í heilsufarslegu- og fjárhagslegu tilliti. Því er hægt að meta hvort
lyfjameðferðir séu mögulega óviðeigandi og nýta það sem gæðavísi um lyfjaávísanir og
lyfjaöryggi.
Markmiðið í þessari doktorverkefnis var að meta algengi og nýgengi fjöllyfjameðferðar
meðal allra sjúklinga í tengslum við innlagnir á skurðdeildir og lyflæknisdeildir, bæði
fyrir og eftir spítalainnlögn, auk þess að meta mögulega óviðeigandi lyfjameðferð í fyrir
eldri sjúklinga (≥65) sjúklinga í tengslum við innlagnir á skurðdeildir og
lyflæknisdeildir. Hannaðar voru fjórar rannsóknir og niðurstöðum þeirra gerð skil í
fjórum greinum. Í fyrstu greininni var markmiðið að nota íslenska skurðgagnagrunninn
til að meta algengi, nýgengi og breytingar á fjöllyfjanotkun, bæði fyrir innlögn og eftir
útskrift, og tengda áhættuþætti og klínískar útkomur allra fullorðinna sjúklinga eftir
útskrift á tímabilinu milli 2005 til 2018. Í annarri greininni var markmiðið að nýta
íslenska lyflæknisgagnagrunninn til að meta algengi, nýgengi og breytingar í
fjöllyfjanotkun, bæði fyrir innlögn og eftir útskrift, tengda áhættuþætti og klínískar
útkomur allra fullorðinna sjúklinga eftir útskrift. Hvað varðar þriðju greinina, var
markmiðið nýta íslenska lyflæknisgagnagrunninn til að meta algengi, nýgengi og
breytingar á algengi mögulega óviðeigandi lyfjameðferðar á meðal sjúklinga ≥65 ára á
tímabilinu milli 2010 til 2020 með því að nota Beers 2019 sérgreindar kríteríur. Auk
þessa var tenging mögulegrar óviðeigandi lyfjanotkunar við fjöllyfjameðferð,
sjúklingatengda þætti, lyfjaflokka og klínískar útkomur, rannsökuð. Loks var markmiðið í
fjórðu greininni að nýta íslenska skurðgagnagrunninn til að meta algeng og nýgengi,
auk breytingar á algengi, mögulega óviðeigandi lyfjanotkunar á meðal sjúklinga (≥65) á
tímabilinu frá 2005 til 2018 með því að nota Beers 2019 sérgreindar kríteríur fyrir
lyfjaávísanir. Jafnframt voru tengsl mögulega óviðeigandi lyfjanotkunar við
fjöllyfjanotkun, sjúklingatengda þætti, lyfjaflokka og klínískar útkomur, rannsökuð.
Þessi doktorsritgerð byggir á fjórum aftursýnum lýsandi hóprannsóknum, þar sem nýtt
voru gögn úr tveimur gagnagrunnum, þ.e. íslenska skurðgagnagrunninum og íslenska
lyflæknisgagnagrunninum. Fyrsta og fjórða grein rannsóknarverkefnisins snerist um
íslenska skurðgagnagrunninn, sem var þegar til staðar fyrir þetta doktorsverkefni. Önnur
og þriðja greinin leiddu af íslenska lyflæknisgagnagrunninum, sem varð til í tengslum
við þetta doktorsverkefni en honum mun verða haldið við í kjölfarið. Hvor
gagnagrunnurinn um sig inniheldur klínísk gögn úr sjúkraskrám sjúklinga frá
Landspítala, Lyfjagagnagrunni Landlæknisembættisins og ICD-10 kóðum frá Landspítala
og heilsugæslu. Báðum framangreindum gagnagrunnum verður haldið við fyrir
framtíðarrannsóknarverkefni.
Fjöllyfjameðferð og möguleg óviðeigandi lyfjanotkun eru algeng á meðal sjúklinga sem
leggjast inn á spítala, bæði vegna skurðaðgerða og til lyflæknismeðferðar. Ný
lyfjameðferð, eftir útskrift af spítala, er algeng og að auki er ný mögulega óviðeigandi
lyfjameðferð algeng á meðal eldri sjúklinga (>65) eftir innlögn á sjúkrahús. Þessi
doktorsritgerð sýnir fram á að fjöllyfjanotkun á meðal skurðsjúklinga tengist skertum
lífslíkum, bæði til skemmri og lengri tíma, lengdri spítalainnlögn og aukinni tíðni
endurinnlagna. Jafnframt sýnir þessi doktorsritgerð fram á að mögulega óviðeigandi
lyfjanotkun er algeng á meðal sjúklinga sem lagðir hafa verið inn á lyflæknisdeild og
tengdir áhættuþættir eru meðal annars hækkandi aldur, kvenkyn, taka fleiri lyf og nýta
lyfjaskömmtun.
Samfélagið er stöðugt að eldast. Þetta hefur í för með sér tilteknar áskoranir þar sem
aukin fjölveikindi og tengd fjöllyfjanotkun verður sífellt meira áhyggjuefni varðandi
heilsu almennings. Það eru engar algildar lausnir til að takast á við fjöllyfjanotkun og
óviðeigandi lyfjameðferð. Markmið heilbrigðisstarfsfólks ætti að vera að hefja einungis
lyfjameðferð þegar þess reynist þörf og hefja hana ekki ef meiri skaða leiðir af
meðferðinni. Jafnvægið þarna á milli verður enn viðkvæmara eftir því sem hrumleiki
sjúklinga eykst. Þess vegna er nauðsynlegt að beita fjölda úrræða, allt frá því að auka
kennslu, valdefla sjúklinga og meðferðaraðila þeirra, taka upp þverfagleg inngrip, sem
bæði eru almenn og sérmiðuð að tilteknum lyfjaflokkum og sjúklingahópum, auk þess
að nýta rafrænar lausnir til að styðja við lyfjaávísanir, þar sem hægt er.
Heilbrigðisstarfsfólk, og þá sérstaklega þeir sem ávísa lyfjum, og sjúklingar þurfa
aukinn stuðning með áætlanir sem stuðla að öruggri og skilvirkri lyfjanotkun. Fjölga
þarf verkfærum í verkfærakassa íslenskra heilbrigðisstarfsmanna og sjúklinga. Aukið
samstarf milli heilbrigðisstétta og aukin tilfærsla á færni þeirra á milli, myndi þjóna
þessu markmiði. Að lokum, er mikilvægt að heilbrigðisstarfsfólk sýni varfærna
fyrirhyggju þegar ný lyfjameðferð er hafin og skipuleggja viðeigandi endurskoðanir.
Læst til 31.12.2025