The Self-Made Gods: Euhemerism in the Works of Saxo Grammaticus and Snorri Sturluson

Abstract

Í Gesta Danorum eftir Saxo Grammaticus ásamt Snorra-Eddu og Heimskringlu, þremur af mikilvægustu sagnaritum Norðurlanda frá upphafi 13. aldar, er notast við evhemerisma til að skýra trúarbrögð hinna heiðnu forfeðra. Grundvallarhugmynd evhemerismans er sú að guðir séu menn sem hafi þóst vera eða verið endurtúlkaðir sem guðir og þetta var eitt af helstu hugmyndum sem höfundar miðalda notuðu til að skilgerina heiðna trú. Í ritgerðinni er sýnt fram á sérkenni hins norræna evhemerisma sem er birtingarmynd hugmyndarinnar frá miðöldum sem snýr ekki að grísk-rómverskum guðum. Samanburður á verkum Saxo og ritum Snorra sýna að þrátt fyrir augljós líkindi við fyrstu sýn þjóna evhemerismar frásagnir þeirra gjörólíkum hugmyndafræðilegum tilgangi: Saxo leggur árherslu á sérstöðu danska konungsríkisins sem hann vill sýna sem sjálfstætt ríki en hjá Snorra er evhemerisminn hluti orðræðu um eðli konungsvalds, takmarkanir þess og útbreiðslu. Ennfremur er rökstutt með hliðsjón af fjölmörgum miðaldatextum að evhemerísk aðferðarfræði felur ekki einungis í sér að manngera guði heldur felur hún einnig í sér algjöra endurgerð goðsagnakenndrar heimsfræði.

Saxo Grammaticus’ Gesta Danorum, as well as Snorri’s Edda and Heimskringla, three of the most important texts of 13th century Scandinavia, use euhemerism to explain the religion of their pagan ancestors. This theory, according to which gods were human impostors, was one of the main tools that the medieval authors used to explain pagan religions. I show the specific features of Scandinavian euhemerism. A comparison of Saxo’s works with those of Snorri reveals that behind an apparent similarity, their euhemeristic narratives serve radically different ideological agendas: Saxo constructs the identity of the Danish Kingdom, which he wants to depict as an independent kingdom, whereas Snorri produces a discourse on the nature of royal power, its limitations, and its transmission. Furthermore, the study of the medieval corpus reveals that the euhemerist method involves not only a humanization of the gods, but a complete reconstruction of mythic cosmology.