Iceland has long been a monolingual and monoethnic society, with the Icelandic language serving as a key element in the construction and maintenance of national identity. As numbers and percentages of first-generation, L2 speakers have risen substantially in the past three decades, foreign-accented Icelandic has only recently become perceivable throughout society. However, mechanisms underlying evaluations of L2 Icelandic are not yet known. Against this background, this dissertation seeks to investigate folk ideas about the status of Icelandic in general and L2 accents in Icelandic in particular. Such ideas are considered in light of the longstanding ideological positions on L1 Icelandic, including a stable evaluation system.
Drawing on concepts and methods established by research in folk linguistics, this qualitative study involved five focus group discussions with thirty-two participants, employing a semi-structured discussion guide. L1-speaker participants discussed general ideas on the Icelandic language and language variation. They were then presented with a voice-placing task using six verbal guises that had been recorded by five L2 speakers of Icelandic and one L1 speaker, each of whom read aloud the same grammatically and stylistically sound text. Subsequently, participants elaborated on their voice-placing strategies as well as different themes connected with ideas on Icelandic, including L2 and foreign-accented speech.
The results of this investigation show that mechanisms underlying evaluations of the use of L1 Icelandic are well in place, with participants resorting to deep-rooted categories when referring to assessments of good and bad language. In contrast, an evaluation system for L2 Icelandic has not yet been fully formed. Nevertheless, outcomes of this study indicate that language use of L2 speakers is less harshly judged than that of L1 speakers. In addition, results suggest that perceptions of listener effort, speaker effort, and ideas about geographic/linguistic origin of a speaker influence assessment of foreign-accented speech.
Oft er litið svo á að sérstakt „málloftslag“ ríki á Íslandi sem einkennist að einsleitni í máli,
tiltölulega íhaldssömum viðhorfum til þess og sterkri málstefnu. Ísland var lengi eintyngt
samfélag og íslenskan er oft talin vera helsta sameiningartákn Íslendinga. Á undanförnum árum hefur innflytjendum fjölgað mikið og tala sífellt fleiri íbúar hér á landi annað mál en íslensku eða íslensku með erlendum hreim. Í ljósi þess hefur þessi ritgerð það að markmiði að kanna viðhorf innfæddra Íslendinga til stöðu íslensku og erlends hreims og skoða þá þætti sem liggja á bak við þau viðhorf. Tekið er tillit til þeirra rótgrónu hugmynda sem hafa legið til grundvallar mati á máli þeirra sem hafa íslensku að móðurmáli og hafa myndað stöðugt matskerfi. Rannsókn þessi er framkvæmd með eigindlegum aðferðum og nýtir sér hugtök og aðferðir alþýðumálfræði (e. folk linguistics). Skipulögð voru fimm rýnihópaviðtöl með þrjátíu og tveimur þátttakendum þar sem stuðst var við hálfstaðlaðan spurningalista. Auk almennrar umræðu um afstöðu til íslensku og breytileika í íslensku voru sex upptökur spilaðar fyrir þátttakendurna og þeir beðnir um að meta þær. Í upptökunum voru fimm einstaklingar með íslensku sem annað mál og einn móðurmálshafi fengnir til að lesa upp sama textann, sem var stuttur og málfræðilega tækur. Auk viðtalanna var heimskort lagt fyrir þátttakendurna og þeir látnir merkja það svæði sem þeir héldu að viðkomandi væri frá. Þátttakendurnir gerðu svo ítarlega grein fyrir ákvörðunum sínum og ræddu mismunandi þemu tengd hugmyndum um íslensku, innfædda og talaða með hreim. Niðurstöður rannsóknarinnar hafa leitt í ljós að kerfið sem liggur til grundvallar mati á íslensku innfæddra byggist á því að þátttakendur grípa til rótgróinna hugmynda um gott og miður gott mál. Á hinn bóginn benda niðurstöður þessarar rannsóknar til þess að ekki hafi (enn) mótast matskerfi fyrir íslensku sem annað mál, þ.m.t. íslensku með erlendum hreim. Engu að síður gefa niðurstöðurnar til kynna að málnotkun innfæddra Íslendinga sé metin harkalegar en íslenska þeirra sem hafa hana sem annað mál. Þar að auki benda niðurstöðurnar til að skynjun tiltekinna þátta á borð við skynjaðan skiljanleika (e. listener effort), viðleitni talandans og hugmyndir um uppruna talandans hafi áhrif á mat á erlendum hreim.
