The goal of the current study is to throw light on a rather neglected part of
Icelandic literary and cultural history: Imagery in early Icelandic hymn poetry.
More specifically, it is an investigation into the poet Ólafur Jónsson á Söndum’s
(c1560–1627) use of imagery. Martin Luther’s thoughts on language and
use of linguistic figures or imagery (chapter 4) are taken as a starting point for
the analysis. With this historical point of departure the aim is twofold: firstly
to provide an account of the theology of Ólafur Jónsson as seen through the
imagery. Secondly, to gain knowledge of how the imagery contributes to the
effect of the poems.
Chapters 2 and 3 serve as an introduction to the main study by adressing the
cultural and historical context of the authorship of Ólafur Jónsson, leading
the reader to the main subject of the dissertation. These two chapters contain
a thorough description of the historical settings of the authorship with
special emphasis on the cultural and educational structures in play. The poet
himself is presented to the reader with a short biography. An overview over
the transmission of his work is given, along with a short outline of the poetry
as it appears in the material.
This is followed by a theological examination of imagery in chapter 5. The examination
is limited to the imagery from four specific, but theologically very
central topics: the anthropology, the idea of God, the understanding of salvation
and the powers of evil. The imagery excerpted from the corpus of song
texts is discussed in detail based on relevant parts of the theology of Martin
Luther as found in his most central writing.
In chapter 6, the material is examined in three different ways, showing the
imagery in interaction with the reader. In the first section, three verses from
an exegetic song on Luke vii. 36–50 are discussed in some detail. The following
section presents an analysis of Ólafur’s use of images from the realm of nature.
The chapter concludes with an analysis of the imagery of a whole song text.
The dissertation also contains text and translation into Danish of two central
song texts, Sjálfur Guð, drottinn sannleikans and Sterkur himnanna stýrir, as
well as a textual edition of the biography of Ólafur Jónsson by the reverend
Magnús Snæbjarnarson.
Helsta markmið þessa rannsóknarverkefnis er að varpa ljósi á lítt kannað svið
íslenskrar bókmennta- og menningarsögu: myndmál í elsta sálmakveðskap
á íslensku, nánar tiltekið notkun myndmáls í kveðskap vestfirska skáldsins
sr. Ólafs Jónssonar á Söndum (um 1560–1627). Rannsóknin tekur formlega
mið af (4. kafli) hugmyndum Marteins Lúthers um tungumálið og myndrænt
tungutak. Á þeim sögulega grunni er tilgangurinn fyrst og fremst (A)
að varpa ljósi á hvernig skáldið tjáir guðfræði sína með myndrænu orðalagi
og ennfremur (B) að kanna hvernig myndmálið á þátt í að auka áhrifamátt
skáldskaparins.
Til að leggja grunn að rannsókninnni er í 2. og 3. kafla gerð grein fyrir hinu
menningarlega og sögulega samhengi sem leiðir lesandann að efninu sem tekið
er fyrir í köflunum sem á eftir fara. Lýst er þeirri menntun sem Ólafur Jónsson
hlaut og þeim menningarlega bakgrunni sem hann lifði og hrærðist í. Æviferill
hans er rakinn og gefið er yfirlit yfir varðveislu verka hans í handritum og loks
fjallað almennt um það sem helst einkennir þann kveðskap sem tekinn er fyrir
í ritgerðinni.
Til að svara fyrri spurningunni (A) sem rædd er í 5. kafla er efnið takmarkað við
nokkur guðfræðileg meginatriði: mannskilninginn, guðshugtakið, hjálpræðiskenninguna,
og loks hin illu öfl. Þessi atriði eru tekin til athugunar lið fyrir lið
út frá samsvarandi þáttum í guðfræði Lúthers eins og hún birtist í nokkrum
helstu ritum hans.
Seinni spurningunni (B) er reynt að svara í 6. kafla með því að nálgast efnið á
annan hátt í þeim tilgangi að sýna hvernig myndmálið virkar á viðtakandann.
Þannig er í fyrsta lagi fjallað um hvernig Ólafur Jónsson notar þrjú mjög myndræn
erindi til að leggja áherslu á meginatriði í einum sálmi, því næst er fjallað
um hvernig náttúran er notuð á myndrænan hátt í þeim sálmum sem hér eru
teknir fyrir. Og að lokum er gerð nákvæm grein fyrir notkun myndmáls í einum
ákveðnum sálmi.
Ritgerðinni fylgir að auki texti og þýðing á tveimur sálmum eftir Ólaf Jónsson,
Sjálfur Guð, drottinn sannleikans og Sterkur himnanna stýrir; svo og kaflar úr
æviágripi skáldsins eftir sr. Magnús Snæbjarnarson.
