The Multiple Facets of Time: Reckoning, Representing, and Understanding Time in Medieval Iceland

Abstract

This work investigates the multivalent and dynamic portrayal of time in a selection of early Old Icelandic texts from the twelfth and thirteenth centuries. The main objective is to map out the representations of time in terms of the patterns conveyed, and to examine how the authors configured time through narrative. An extension of this goal is to build up a theoretical understanding of how the people involved in the production of the texts, and possibly their contemporaries as well, reckoned, organized, and understood time. The primary texts analysed for these purposes are Íslendingabók and two Íslendingasögur, Eyrbyggja saga and Laxdæla saga. Íslendingabók is a concise history of Iceland from its settlement, ca. 870, to 1118, written by the priest Ari Þorgilsson inn fróði (“the Learned,” 1067/68–1148) between the years 1122–33. The two Íslendingasögur, Eyrbyggja saga and Laxdæla saga, date from the thirteenth century, but, like Íslendingabók, are narratively set in the Settlement Period, although Íslendingabók continues further. The treatment of time in each text, especially the sense of the past, along with the explicit and implicit connections that can be established between the texts, allows for a comprehensive comparative analysis of the time patterns they convey. Alongside this analysis, a focus on the historical period of the writing of the texts leads to a deeper understanding of how medieval Icelanders of that time at once measured, managed, and understood time. This in turn allows for a better appreciation of the ideological foundations that influenced the representations of time and the mechanisms involved in reconstructing the past in these texts. The analysis is conducted by tackling the issue from different theoretical perspectives: narrative, sociological, and philosophical. Such an analytical approach aims to do justice to the multiplicity of times that concurred in medieval Iceland. This approach also attempts to bridge gaps that currently exist within this research area, paving the way for further explorations of the subject of time in medieval Icelandic literature and society, and, more broadly, of time as an existential concern and human experience in the Middle Ages.

Þessi doktorsritgerð fjallar um hvernig gerð er grein fyrir margþættum og síkvikum tíma í þremur íslenskum ritum frá miðöldum. Meginmarkmið rannsóknarinnar er að kortleggja hvaða mynstur má lesa út úr framsetningu tímans í textanum og hvernig tímanum er gerð skil í formi frásagnar. Annað markmið, sem leiðir af hinu fyrra, er að byggja upp fræðilegan skilning á því hvernig þau sem stóðu að þessum ritum, og væntanlega samtímamenn þeirra, reiknuðu, skipulögðu og skildu tímann. Frumheimildarnar sem greindar voru í þessum tilgangi eru Íslendingabók og tvær Íslendingasögur, Eyrbyggja saga og Laxdæla saga. Íslendingabók er gagnorð saga Íslands frá landnámi um 870 til ársins 1118. Hún var samin af prestinum Ara Þorgilssyni fróða (1067/68–1148) á árunum 1122–33. Eyrbyggja saga og Laxdæla saga eru báðar frá 13. öld, en segja frá atburðum frá landnámi fram yfir Kristinitöku, árið 999/1000. Þær eiga þennan tíma sameiginlegan með Íslendingabók, þótt frásögn Íslendingabókar nái töluvert lengra. Í ritunum þremur má skynja svipaða tilfinningu fyrir fortíðinni, og þau lýsa og sviðsetja tímann þannig að víðtækur samanburður á tímamynstrum er mögulegur. Auk þess eru bæði bein og óbein tengsl milli textanna. Samhliða þessari greiningu, er litið til ritunartíma textanna í leit að dýpri skilningi á því hvernig Íslendingar á miðöldum mældu tímann, stjórnuðu honum og skildu hann. Þetta gerir kleift að meta betur hugmyndafræðilegar forsendur fyrir framsetningu á tímanum í þessum textum og þau ferli sem bjuggu undir þeirri endursköpun á liðnum tíma sem þar átti sér stað. Í greiningunni er viðfangsefnið nálgast frá ólíkum fræðilegum sjónarhornum, í senn frásagnarfræðilegu, félagslegu og heimspekilegu. Þessi greiningaraðferð miðar að því að gera grein fyrir fjölþættu og samsettu tímahugtaki á Íslandi á miðöldum. Enn fremur leitast hún við að brúa bil milli fræðigreina sem fást við þetta viðfangsefni og leggja grunn að frekari rannsóknum á tíma í íslensku samfélagi og bókmenntum á miðöldum, en jafnframt í reynslu og tilvist miðaldafólks.