Þessi rannsókn fjallar um tengsl heimila og grunnskóla og markmið hennar
var þríþætt: Í fyrsta lagi að lýsa því sem er einkennandi fyrir samskipti
heimila og skóla, samstarf foreldra og kennara, og fyrir þátttöku foreldra í
skólastarfi. Í öðru lagi að skoða hvað unglingum finnst æskilegt varðandi
þátttöku foreldra og hvernig koma mætti til móts við óskir þeirra. Í þriðja
lagi að draga fram hvernig þjónusta skóla og félagslegir þættir hafa áhrif á
tengsl heimila og skóla sem og á ánægju foreldra með skólastarf. Leitað var
svara við meginspurningunni: Hvaða hlutverki þjóna tengsl heimila og skóla
í grunnskólastarfi á Íslandi?
Rannsóknin er þáttur í stærra rannsóknarverkefni, Starfshættir í
grunnskólum, en meginmarkmið þess var að veita yfirsýn yfir starfshætti í
íslenskum grunnskólum. Gagna var aflað í 20 grunnskólum í fjórum
sveitarfélögum og að henni komu um 50 rannsakendur. Þátttakendur voru
nemendur, foreldrar og starfsfólk skólanna. Í þessari rannsókn á tengslum
heimila og skóla var unnið með gögn úr spurningalistum. Fjórir rafrænir
spurningalistar voru lagðir fyrir starfsfólk skólanna og rafrænn listi var
sendur til foreldra allra nemenda. Einnig voru rafrænir listar lagðir fyrir
nemendur í 7.-10. bekk í þeim skólum sem voru með unglingadeildir en þeir
voru 14 talsins. Við úrvinnslu var reiknuð lýsandi tölfræði, skoðuð tengsl á
milli þátta og notuð fjölbreytuaðhvarfsgreining til að varpa ljósi á hvað hefði
áhrif á sjónarmið þátttakenda.
Niðurstöður hafa verið birtar í fjórum rannsóknargreinum skrifuðum á
ensku en hluti niðurstaðna er til umfjöllunar í kafla um foreldrasamstarf í
bókinni Starfshættir í grunnskólum við upphaf 21. aldar. Niðurstöður sýndu
að foreldrar og kennarar voru einhuga um að samskipti jafnt sem samstarf
þeirra væri mikilvægt fyrir menntun barna og unglinga. Samskipti milli
heimila og skóla eru kerfisbundin og regluleg og foreldrar voru yfirleitt
ánægðir með þau. Það er hins vegar álitamál hversu oft er um samstarf að
ræða. Einkum yngri kennarar sögðu samstarf við foreldra stundum vera
erfitt. Foreldrar jafnt sem starfsfólk skóla töldu æskilegast að foreldrar
tækju þátt í félagslífi og viðburðum skóla á hefðbundnum nótum. Foreldrar
virtust ekki sækjast eftir að taka þátt í sjálfu námi barna sinna. Hins vegar
sýndu unglingar áhuga á að foreldrar tækju frekar þátt í því sem sneri að
náminu en félagslífinu, svo sem í námsmati og gerð áætlana um nám þeirra.
Þessi rannsókn fjallar um tengsl heimila og grunnskóla og markmið hennar
var þríþætt: Í fyrsta lagi að lýsa því sem er einkennandi fyrir samskipti
heimila og skóla, samstarf foreldra og kennara, og fyrir þátttöku foreldra í
skólastarfi. Í öðru lagi að skoða hvað unglingum finnst æskilegt varðandi
þátttöku foreldra og hvernig koma mætti til móts við óskir þeirra. Í þriðja
lagi að draga fram hvernig þjónusta skóla og félagslegir þættir hafa áhrif á
tengsl heimila og skóla sem og á ánægju foreldra með skólastarf. Leitað var
svara við meginspurningunni: Hvaða hlutverki þjóna tengsl heimila og skóla
í grunnskólastarfi á Íslandi?
Rannsóknin er þáttur í stærra rannsóknarverkefni, Starfshættir í
grunnskólum, en meginmarkmið þess var að veita yfirsýn yfir starfshætti í
íslenskum grunnskólum. Gagna var aflað í 20 grunnskólum í fjórum
sveitarfélögum og að henni komu um 50 rannsakendur. Þátttakendur voru
nemendur, foreldrar og starfsfólk skólanna. Í þessari rannsókn á tengslum
heimila og skóla var unnið með gögn úr spurningalistum. Fjórir rafrænir
spurningalistar voru lagðir fyrir starfsfólk skólanna og rafrænn listi var
sendur til foreldra allra nemenda. Einnig voru rafrænir listar lagðir fyrir
nemendur í 7.-10. bekk í þeim skólum sem voru með unglingadeildir en þeir
voru 14 talsins. Við úrvinnslu var reiknuð lýsandi tölfræði, skoðuð tengsl á
milli þátta og notuð fjölbreytuaðhvarfsgreining til að varpa ljósi á hvað hefði
áhrif á sjónarmið þátttakenda.
Niðurstöður hafa verið birtar í fjórum rannsóknargreinum skrifuðum á
ensku en hluti niðurstaðna er til umfjöllunar í kafla um foreldrasamstarf í
bókinni Starfshættir í grunnskólum við upphaf 21. aldar. Niðurstöður sýndu
að foreldrar og kennarar voru einhuga um að samskipti jafnt sem samstarf
þeirra væri mikilvægt fyrir menntun barna og unglinga. Samskipti milli
heimila og skóla eru kerfisbundin og regluleg og foreldrar voru yfirleitt
ánægðir með þau. Það er hins vegar álitamál hversu oft er um samstarf að
ræða. Einkum yngri kennarar sögðu samstarf við foreldra stundum vera
erfitt. Foreldrar jafnt sem starfsfólk skóla töldu æskilegast að foreldrar
tækju þátt í félagslífi og viðburðum skóla á hefðbundnum nótum. Foreldrar
virtust ekki sækjast eftir að taka þátt í sjálfu námi barna sinna. Hins vegar
sýndu unglingar áhuga á að foreldrar tækju frekar þátt í því sem sneri að
náminu en félagslífinu, svo sem í námsmati og gerð áætlana um nám þeirra. Mikill meirihluti unglinga sagðist vilja stuðning foreldra við heimanám. Fram
kom töluverður munur á viðhorfum innan unglingahópsins en lítill hópur
unglinga vill sem allra minnst tengsl milli heimila og skóla. Rannsóknin leiddi
í ljós að foreldrar stóðu ekki jafnt að vígi gagnvart skólunum. Sláandi var að
einstæðar mæður fundu oft til vanmáttar í samskiptum sínum við starfsfólk
skóla og þær töldu sig síður en aðrir foreldrar fá stuðning innan skólanna
fyrir börn sín sem þurftu þess með.
