“Trafficking is a heavy word” Quranic education for knowledge, liberation and power in Guinea-Bissau

Abstract

Þessi doktorsritgerð í mannfræði fjallar um Fulbe drengi frá Gíneu-Bissá sem eru sendir í kóranskóla í Senegal. Um er að ræða umdeilda venju sem hefur víða verið stimpluð sem mansal barna vegna þess að drengirnir betla á götum úti sem hluta af kórannámi sínu. Yfirgrípandi rannsóknarspurning snýr að því hvers vegna heimamenn telji að hugtakið „mansal“ í þessu samhengi sé „þungt orð“ og hvernig þeir bregðast við alþjóðlegum aðgerðum til að hefta för drengjanna til Senegal, banna betl og senda þá aftur heim til Gíneu-Bissá. Aðgerðrirnar eru umdeildar og stangast á við trúar- og menningarlegar hefðir og félagslegar aðstæður þar sem drengirnir búa. Rannsóknin byggir á langtíma vettvangsrannsókn að hætti mannfræðinnar sem fram fór á árunum 2009 til 2020, þar sem notast var við þátttökuathuganir, viðtöl og rýnihópa. Þátttakendur voru trúarlegir leiðtogar og kennarar (cerembe) sem hafa verið sakaðir um mansal, kóranskóladrengir (almube) sem flokkaðir eru sem fórnarlömb mansals, foreldrar þeirra og annað heimafólk.

Niðurstöðurnar storka ríkjandi frásögnum frjálsra félagasamtaka og alþjóðastofnana um að sárafátækt og vanþekking séu meginástæður þess að foreldrar sendi syni sína í kórannám til Senegal. Andstætt slíkum hugmyndum þá sýnir rannsóknin að fjölskyldur, sérstaklega meðal Fulbe Djiahabe sem eru afkomendur þræla, velja trúarlega menntun sem leið til félagslegs hreyfanleika, valda og frelsis. Rannsóknin sýnir hvernig trúarleg þekking eykur táknrænt vald trúarleiðtoganna og gerir jaðarsettum hópum kleift að bæta virðingarstöðu sína og vinna gegn fordómum. Doktorsritgerðin kallar eftir afnýlenduvæðingu aðgerða gegn meintu mansali barna og sýnir hvernig þær bæti ekki stöðu drengjanna, nema að síður sé. Aðgerðirnar taka ekki tillit til menningarbundinna hugmynda, t.d. um betl sem gagnkvæma athöfn og hugtaksins merkingarbær þjáning, sem er þjáning sem leiðir til jákvæðrar niðurstöðu. Rannsóknin sýnir að heimsending drengjanna til Gíneu-Bissá leiðir til ringulreiðar, stimplunar og átaka í samfélagi þeirra. Samtímis þjónar heimsendingin mörgum, stundum andstæðum, hagsmunum. Frjáls félagasamtök tryggja áframhaldandi fjármögnun sína, ekki síst þegar þau snúa sama hópi drengja aftur og aftur til heimalandsins. Þá hafa fjölskyldur drengjanna og kóranskólakennarar byrjað að nýta sér hana sem ókeypis far heim fyrir drengina áður en árstíðabundnir annatímar byrja, en þeir snúa svo aftur til Senegal að þeim loknum.

Fræðilegi rammi ritgerðarinnar sameinar kenningar Quijano um nýlenduvæðingu valds og þekkingar, kenningu Foucault um tengsl valds og þekkingar og hugmyndum Bourdieu um táknrænt vald. Þessi samruni fræðilegra sjónarhorna varpar ljósi á hvernig alþjóðleg og staðbundin valdakerfi, þekkingarsköpun og andstaða eru að verki samtímis, og opinberar hvernig alþjóðleg barnavernd einkennist af nýlenduhugarfari sem heimamenn mæta með andstöðu. Rannsóknin dregur fram misræmi á milli alþjóðlegra aðgerða gegn mansali, byggðar á vestrænum, lagalegum og siðferðilegum viðmiðum lituðum af nýlenduhugsun, sem leiða til glæpavæðingar hefða og samfélaga, og staðbundinna sjónarmiða um hvað teljist vera virðingarvert uppeldi barna.

Doktorsritgerðin er framlag til mannfræði og umræðu um alþjóðlega stefnumótun og varpar ljósi á takmarkanir algildra inngripa og lagalegra aðgerða til að bæta aðstæður barna sem búa við erfiðar aðstæður. Hún hvetur til aðgerða sem taka mið af aðstæðum, vinnu gegn kerfislægum ójöfnuði, og stuðningi við staðbundna valkosti til menntunar. Forsenda árangurs er að umgangast trúarleiðtoga, foreldra og annað heimafólk af virðingu. Rannsóknin er ákall um afnýlenduvæðingu alþjóðlegrar barnaverndar og hvetur fræðimenn og fagfólk til að viðurkenna fjölbreytileika bernskunnar og óskir foreldra um fjölþætta menntun fyrir börn sín á sama tíma og velferð þeirra er tryggð.

This PhD thesis in anthropology investigates the contested phenomenon of Bissau-Guinean Fulbe boys (almube) sent to Quranic schools in Senegal, a practice widely labelled as child trafficking due to the boys’ involvement in street begging for their Quranic studies. The central research problem interrogates why, for local communities, the term “trafficking” is perceived as a “heavy word” and how global anti-trafficking frameworks intersect, often contentiously, with local religious, cultural and social realities. The research is grounded in long-term ethnographic fieldwork conducted between 2009 and 2020, employing a combination of participant observation, interviews and focus groups with Quranic teachers (cerembe) accused of trafficking, students (almube) classified as victims, parents and community members, among others.

The findings challenge dominant narratives propagated by non-governmental organisations (NGOs) and international bodies that attribute the almube moving to Senegal for religious education to parental ignorance or poverty. Instead, the research reveals that economic hardship is not the driver; Fulbe families—especially among the Fulbe Djiahabe, descendants of enslaved people—pursue Quranic education as a strategic path to social mobility, power and liberation. The thesis documents how religious knowledge accrues the cerembe’s symbolic capital and enables marginalised groups to contest historical hierarchies and persistent judgments of inferiority. Attempts to prohibit begging, central to anti-trafficking interventions, have largely failed, as they overlook the reciprocal logic of almsgiving and the concept of meaningful suffering. Moreover, the repatriation of almube back to Guinea-Bissau from Senegal creates disorder, stigmatisation and community tensions, while serving multiple, sometimes conflicting, interests: NGOs sustain funding streams, while families and Quranic leaders use repatriation logistics to facilitate seasonal migration.

The theoretical framework integrates Quijano’s coloniality of power, Foucault’s power/knowledge nexus and Bourdieu’s concept of symbolic capital. This synthesis illuminates how global and local power relations, knowledge production and resistance operate simultaneously, revealing both the colonial underpinnings of ICPRs and the resistance of community members. The research highlights the disconnect between global anti-trafficking initiatives—rooted in Western-centric legal and moral frameworks tinted by coloniality—and local perspectives, resulting in the criminalisation of customs and communities.

The thesis contributes to anthropology and policy debates by demonstrating the limitations of universalist and legalist interventions. It advocates for more context-sensitive approaches that address structural inequalities, support local educational alternatives and engage respectfully with religious leaders, parents and communities. Ultimately, the study calls for a decolonial rethinking of child protection practices, urging scholars and practitioners to recognise the plurality of childhoods and educational aspirations while safeguarding children’s welfare.

Cette thèse de doctorat examine le phénomène contesté des garçons Fulbe bissau-guinéens (almube) envoyés dans des écoles coraniques au Sénégal, une pratique souvent qualifiée de traite d’enfants en raison de l’implication de ces garçons dans la mendicité de rue pour financer leurs études coraniques. La question centrale de la recherche interroge pourquoi, pour les communautés locales, le mot « traite » est perçu comme un « terme lourd » et comment les cadres mondiaux de lutte contre la traite s’entrecroisent, souvent de manière conflictuelle, avec les réalités religieuses, culturelles et sociales locales. Cette recherche s’appuie sur un travail ethnographique de longue durée, mené entre 2009 et 2020, combinant observation participante, entretiens et groupes de discussion avec les maîtres coraniques (cerembe) accusés de traite, les élèves (almube) considérés comme victimes, les parents et les membres de la communauté, entre autres.

Les résultats remettent en cause les récits dominants propagés par les organisations non gouvernementales (ONG) et les instances internationales, qui attribuent la migration des almube vers le Sénégal à l’ignorance ou à la pauvreté des parents. Au contraire, la recherche révèle que la précarité économique n’est pas le moteur du phénomène ; les familles Fulbe—particulièrement parmi les Fulbe Djiahabe, descendants d’esclaves—recherchent l’éducation coranique comme stratégie de mobilité sociale, de pouvoir et de libération. La thèse montre comment le savoir religieux confère au cerembe un capital symbolique et permet aux groupes marginalisés de contester les hiérarchies historiques et les jugements persistants d’infériorité. Les tentatives d’interdire la mendicité, qui sont centrales dans les interventions anti-traite, ont largement échoué car elles ignorent la logique réciproque de l’aumône et la notion de souffrance significative. De plus, le rapatriement des almube vers la Guinée-Bissau depuis le Sénégal engendre désordre, stigmatisation et tensions communautaires, tout en servant des intérêts multiples et parfois contradictoires : les ONG alimentent leurs flux de financement, tandis que les familles et les maîtres coraniques utilisent la logistique des rapatriements pour faciliter la migration saisonnière.

Le cadre théorique intègre la colonialité du pouvoir de Quijano, le nexus pouvoir/savoir de Foucault et la notion de capital symbolique de Bourdieu. Cette synthèse éclaire la manière dont les rapports de pouvoir globaux et locaux, la production des savoirs et la résistance opèrent simultanément, révélant à la fois les fondements coloniaux des régimes internationaux de protection de l’enfance et la résistance des membres de la communauté. La recherche met en lumière le décalage entre les initiatives mondiales de lutte contre la traite—fondées sur des références juridiques et morales occidentales imprégnées de colonialité—et les perspectives locales, aboutissant à la criminalisation des pratiques et des communautés.

La thèse contribue aux débats anthropologiques et politiques en démontrant les limites des interventions universalistes et légalistes. Elle plaide pour des approches plus sensibles au contexte, qui s’attaquent aux inégalités structurelles, soutiennent les alternatives éducatives locales et dialoguent respectueusement avec les maîtres religieux, les parents et les communautés. En définitive, cette étude appelle à une reconsidération décoloniale des pratiques de protection de l’enfance, en invitant chercheurs et praticiens à reconnaître la pluralité des enfances et des aspirations éducatives tout en protégeant le bien-être des enfants.

Esta tese de doutorado investiga o fenômeno contestado dos meninos fulas bissau-guineenses (almube) enviados para escolas corânicas no Senegal, uma prática amplamente rotulada como tráfico infantil devido ao envolvimento dos meninos no pedido de esmolas nas ruas para seus estudos religiosos. O problema central da pesquisa interroga por que, para as comunidades locais, a expressão “tráfico” é percebida como uma “palavra pesada” e como os mecanismos globais de combate ao tráfico interseccionam, muitas vezes de forma conflituosa, com realidades religiosas, culturais e sociais locais. A pesquisa baseia-se em trabalho de campo etnográfico de longa duração realizado entre 2009 e 2020, utilizando uma combinação de observação participante, entrevistas e grupos focais com mestres corânicos (cerembe) acusados de tráfico, alunos (almube) classificados como vítimas, pais e membros da comunidade, entre outros.

Os resultados desafiam narrativas dominantes propagadas por organizações não governamentais (ONGs) e organismos internacionais que atribuem o envio dos almube para o Senegal à ignorância ou pobreza dos pais. Pelo contrário, a pesquisa revela que a dificuldade econômica não é o fator determinante; famílias Fulas – especialmente entre os Fula Djiahabe, descendentes de escravizados – veem a educação corânica como um caminho estratégico para mobilidade social, poder e libertação. A tese demonstra como o conhecimento religioso traz capital simbólico ao cerembe e permite que grupos marginalizados contestem hierarquias históricas e julgamentos persistentes de inferioridade. As tentativas de proibir o pedido de esmolas, centrais nas intervenções contra o tráfico, têm fracassado, pois ignoram a lógica recíproca da doação e a ideia de sofrimento significativo. Além disso, a repatriação dos almube de volta à Guiné-Bissau a partir do Senegal gera desordem, estigmatização e tensões comunitárias, ao mesmo tempo que serve a múltiplos interesses, por vezes conflitantes: ONGs mantêm fluxos de financiamento, enquanto famílias e líderes corânicos utilizam a logística dos repatriamentos para facilitar a migração sazonal.

O referencial teórico integra a colonialidade do poder de Quijano, o nexo saber/poder de Foucault e a noção de capital simbólico de Bourdieu. Esta síntese ilumina como relações de poder globais e locais, produção de conhecimento e resistência operam simultaneamente, revelando tanto os fundamentos coloniais dos regimes internacionais de proteção à criança quanto a resistência dos membros da comunidade. A pesquisa evidencia o descompasso entre iniciativas globais contra o tráfico – ancoradas em arcabouços jurídicos e morais ocidentais marcados pela colonialidade – e perspectivas locais, o que resulta na criminalização de práticas e comunidades.

A tese contribui para o debate antropológico e político ao demonstrar as limitações de intervenções universalistas e legalistas. Defende abordagens mais sensíveis ao contexto, que enfrentem desigualdades estruturais, apoiem alternativas educativas locais e dialoguem respeitosamente com líderes religiosos, pais e comunidades. Por fim, o estudo propõe uma reinterpretação decolonial das práticas de proteção infantil, encorajando pesquisadores e profissionais a reconhecerem a pluralidade das infâncias e das aspirações educativas, ao mesmo tempo em que garantem o bem-estar das crianças.