Sjálfboðastarf í Brothættum byggðum

Abstract

Dreifbýli Íslands er vinsæll viðkomustaður erlendra sjálfboðaliða sem gegna fjölbreyttum störfum í stað fæðis og húsnæðis. Aðilar sem ráða til sín sjálfboðaliða eru sakaðir um brot á kjarasamn- ingum og launaþjófnað, vinni sjálfboðaliðar í efnahgslegri starfsemi og á lögbýlum. Markmið greinarinnar er að svara spurningunni: Efla sjálfboða- störf, unnin af erlendum eða innlendum sjálfboðaliðum, byggðarlög sem tóku þátt í verkefninu Brothættar byggðir eða taka þau störf frá fólki sem vildi búa þar ef atvinnutækifæri væru fyrir hendi? Gagna var aflað í fjórum byggðum sem tóku þátt í verkefninu Brothættar byggðir. Haustið 2022 og vorið 2023 voru tekin viðtöl við um 30 einstaklinga. Jafnframt voru auglýsingar greindar, þar sem óskað er eftir sjálfboðaliðum. Viðmælendur sammæltust um þá meginreglu að virða kjarasamninga og að sjálfboða- liðar gengju hvorki í störf fagfólks né skekktu samkeppni á vinnumarkaði. Skipti þá engu hvort þeir væru innlendir eða erlendir. Samhengi sjálfboða- starfanna þótti þó mikilvægt og sjálfsagt að víkja frá meginreglum um kjarasamninga, samkeppni og fagþekkingu ef störfin væru samfélaginu til hagsbóta og yrðu ekki framkvæmd án aðkomu sjálfboðaliða. Viðmæl- endur höfnuðu því að erlendir sjálfboðaliðar tækju launuð störf frá heima- fólki. Þeir töldu að sjálfboðastörfin væru byggðarlögunum mikilvæg og í raun forsenda og lífæð hvers samfélag.

Rural Iceland is popular among foreign volunteers, who perform a variety of jobs in exchange for food and housing. Those who recruit volunteers are accused of breaching collective agreements and wage theft when volunteers work in economic activities or on farms. The article aims to answer the question: Promote voluntary work done by for- eign or domestic volunteers, localities that participated in the project “Fra- gile Communities” or do they take jobs from people who would want to live there if there were job opportunities? Data was collected in four areas included in the project “Fragile Communities”. During the fall of 2022 and spring of 2023, about 30 people were interviewed, and advertisements for volunteers were analysed. The interviewees agreed on respecting the labour market rules, independent of whether the volunteers were domes- tic or foreign. The context of voluntary work was seen as necessary and acceptable to disrespect principles of collective agreements, competition, and professional knowledge if it would benefit society. The idea of foreign volunteers taking paid jobs from local people was rejected. The intervie- wees agreed that voluntary work is vital to rural areas and a prerequisite for the communities.