Unlike most other academic disciplines in Iceland, there has been little or no research in art history using feminist methodology and theories in which the concept of gender occurs. A critical review of the methodology applied in analysing the discourse on art is thus long overdue. The objectives of the research are threefold: 1) to analyse the discourse on art from the latter half of the nineteenth century to 1960 in relation to gender and feminist methodology, 2) to analyse how gendered separation of artforms was applied in the discourse, and 3) to analyse how women reacted to gendered discourse on art (or silencing) and the discrimination they faced in the fields of culture and the visual arts.
Emphasis is put on analysing the discourse on art in newspapers and periodicals where, as is shown, the emergence of art historical took place during the most important formative period in Icelandic art. The thesis argues that the art historical discourse that thus emerged was fundamentally gendered, defining Icelandic art as the product of male geniuses. The unique, national and original were masculine qualities and the antithesis of the feminine impressionability and lack of independent creative powers. The thesis therefore supports the large contribution of research of feminist art historians in an international context as to how gender is a key aspect in analysis of artworks. Likewise, the research shows that despite the special position of Iceland in a political and art historical context, the national, male-oriented discourse on art during the period further undermined the recognition of Icelandic women artists and their cultural eligibility in their native country—and even pushed them out of their country to a place where they were often taken more seriously as artists.
Furthermore, the thesis shows the gendered discourse and discrimination of art genres, where the art creations of women, including handicrafts, were considered as “women’s domain” while painting and sculpture were men’s domain. Finally, the thesis throws light on the important struggle of women artists and women in general who fought against the gendered discourse and discrimination in the fields of culture and art. Firstly, they emphasized the diversity of women’s art creations by erasing the boundaries of art forms. They considered “women’s domain” to be an important legacy in culture and art history and pointed out that women had been pioneers in various ways in the fields of home industry, design and applied arts, as well as in fine arts. Secondly, women, such as women artists and women’s rights activists, were pioneers in their writing in women’s periodicals on the contribution of women to art and culture; and thirdly, they emphasized cooperation and networking of women within Iceland and Denmark in the fields of art and women’s rights as a basis for what women would gain during the following decades—and what had already been gained.
Ólíkt flestum öðrum fræðigreinum á Íslandi hafa rannsóknir í listfræði lítið sem ekkert stuðst við feminíska aðferðafræði og kenningar þar sem hugtakið kyngervi kemur fyrir. Gagnrýnin endurskoðun á aðferðafræðinni sem beitt er í orðræðu um myndlist er því löngu orðin tímabær. Markmið rannsóknarinnar er þríþætt: 1) að greina orðræðu um myndlist frá síðari hluta 19. aldar til 1960 með tilliti til kyngervis (e. gender) og feminískrar aðferðafræði (e. feminist methodology) 2) að greina hvernig kynjaðri aðgreiningu listforma var beitt í orðræðunni 3) að greina hvernig konur brugðust við kynjaðri orðræðu (eða þöggun) um myndlist og mismunun á sviði menningar og lista.
Áhersla er lögð á að greina orðræðu um myndlist í blöðum og tímaritum, en í ritgerðinni eru færð rök fyrir því að á þeim vettvangi hafi farið fram listsöguleg þekkingarsköpun á mikilvægu mótunartímabili í íslenskri myndlist. Ennfremur að sú listsögulega orðræða sem þar varð til hafi verið kynjuð og hafi beint og óbeint mótað hugmyndina og skilgreininguna á íslenskri myndlist og hinum karlkyns snillingi. Hið sérstæða, þjóðlega og frumlega voru karllægir eiginleikar en andstæðan kvenlæg áhrifagirni og skortur á sjálfstæðum sköpunarmætti. Ritgerðin rennir því stoðum undir þær fjölmörgu rannsóknir feminískra listfræðinga í alþjóðlegu samhengi sem hafa sýnt hvernig kyn er lykilatriði í greiningu á listaverki. Að sama skapi sýnir rannsóknin fram á að þrátt fyrir sérstöðu Íslands í pólitísku og listsögulegu samhengi, gróf hin þjóðlega, karllæga orðræða um myndlist á tímabilinu undan viðurkenningu á íslenskum myndlistarkonum og menningargengi þeirra í heimalandinu og ýtti þeim jafnvel út fyrir landsteinana þar sem þær töldust oft fullgildari á sviði myndlistar.
Þá sýnir ritgerðin fram á kynjaða orðræðu og aðgreiningu á listformum, þar sem listsköpun kvenna, m.a. hannyrðir, var talin „svið kvenna“ en málara- og höggmyndalist karllægar. Loks varpar þessi ritgerð ljósi á mikilvæga baráttu myndlistarkvenna og kvenna almennt á tímabilinu, sem börðust gegn kynjaðri orðræðu og mismunun á sviði menningar og lista. Í fyrsta lagi lögðu þær áherslu á fjölbreytileika listsköpunar kvenna, með því að afmá mörk listforma. Þær gerðu „svið kvenna“ að mikilvægri arfleifð í menningar- og listasögu kvenna og voru brautryðjendur með ýmsum hætti á sviði listiðnaðar, hönnunar og nytjalistar sem og á sviði hinna fögru lista. Í öðru lagi ruddu konur brautina með skrifum sínum, s.s. í listum og í kvenréttindabaráttunni, í kvennablöðum um framlag kvenna til lista og menningar og með þátttöku í kvennasýningum; og í þriðja lagi með áherslu á samvinnu og tengslanet kvenna innanlands og utan á sviði lista og kvenréttindamála sem grunn að þeirri baráttu sem átti sér stað næstu áratugi á Íslandi — og því sem hafði þegar áunnist.
