Demographic changes in Iceland, like almost everywhere in the world, have influenced
the linguistic and cultural landscapes of preschools. The objective of this study is to
gain a deeper understanding of how preschool can serve as an inclusive and socially
just learning space for multilingual children's language and emergent literacy
development, where voices and identities are affirmed and partnership with parents is
enhanced.
This qualitative case study explored how learning spaces for multilingual children were
created. The study is concerned with a comprehensive view on the complex reciprocity
of linguistic, contextual, social, and cultural factors affecting multilingual children’s
learning and development. The study looks at the interplay of these factors and
highlights successful practices in a preschool that was purposively chosen. The
theoretical perspective of the study lies within critical pedagogy (Nieto, 2010),
multicultural education (Banks, 2010), sociocultural theories (Rogoff, 2003; Vygotsky,
1978), and theories on multilingual children’s language and literacy development
(Arnbjörnsdóttir, 2008, 2010; Brooker, 2002a; Chumak-Horbatsch, 2012; Cummins,
2004, 2021a; De Houwer, 2009; García & Wei, 2014).
The study was carried out between 2016 and 2017 and the design of the research is a
single case study. I employ qualitative methodology to generate data and analyse and
write up my findings (Braun & Clarke, 2006; Heath et al., 2010; Tracey, 2010). Data
was generated through interviews with teachers and parents, observations and video
recordings, written documents, pictures, and artefacts. Part of the analysing process of
the video recordings was a collaborative analysis with the participating teachers. Such a
collaboration moves practice towards theory and situates teachers as knowledge
generators (Cummins, 2021a).
Findings illustrate that the development of learning spaces for multilingual children at
The Circle was a multi-faceted, emergent process that included multiple diverse
practices. The principal and assistant principal were leading the process of change with
the participation of many of the teachers at the preschool. The overall aim was to
change practices to meet the diverse needs of children, and through professional
development and a learning community of teachers, practices were implemented and
reflected on. The teachers showed high respect for diversity and the culture of
communication involved that the participating teachers considered it to be their role to
reach out to children and parents, build relationships, affirm multiple identities, and
guide the linguistic participation of children. Home languages were supported withvi
diverse practices such as welcoming signs in different languages and the teachers and
children singing and learning words in different languages together. Practices
encouraging reading and literacy involved providing books that the children could
bring home. Children were also encouraged to bring books from home and the
teachers motivated parents to work with the home language in relation to Icelandic
vocabulary that was in focus at each time.
Language support and work with vocabulary in Icelandic, both formal and informal,
through child-initiated and teacher-led activities, was a continuous thread in daily
activities. Children’s autonomy, linguistic participation, and sense of self was
encouraged through child-initiated and teacher-led practices. Collaboration with parents
was an important and permeating part of developing successful learning spaces for
multilingual children. Part of this collaboration revolved around the children’s language
development and practices appropriate to enhance and support active multilingualism
and learning of Icelandic while affirming their identity.
Even though findings provide an overview of the successful learning spaces emerging
for multilingual children at The Circle during the time of the study, there were multiple
challenges that the teachers and principal were facing. Those involved turnover rate of
teachers, lack of educated teachers, deficit discourse and prejudices among some
teachers, especially those newly employed, as well as a lack of appropriate tools and
time to assess the language development of multilingual children. Sustaining and
systematically implementing successful practices was a challenge and although
partnership with parents was enhanced in many instances, not every teacher had the
capacity and experience to communicate with parents across languages and cultures.
My findings illustrate the importance of building on children’s linguistic and cultural
diversity while developing partnership with parents. Furthermore, the study clearly
demonstrates the role of teachers in creating the conditions for language learning to
take place through daily activities, both initiated by the children and organised by the
teachers. By highlighting successful practices of teachers, I seek to provide inspiring
stories of social justice and inclusion and as such my study contributes to the important
objective of reversing the marginalisation and deficit discourse dominant in the
education of multilingual children worldwide
Á undanförnum árum og áratugum hefur innflytjendum á Íslandi fjölgað líkt og víðast
hvar í heiminum. Þessar breytingar hafa mikil áhrif á starfið í leikskólum landsins sem
og hið fjölbreytta tungumála- og menningarlega landslag sem þar ríkir. Markmið
þessarar rannsóknar er að öðlast dýpri skilning á því hvernig hægt er að skapa
inngildandi og réttlátt námsrými í leikskólum þar sem stutt er við málþroska og læsi
fjöltyngdra barna, sjálfsmynd þeirra og samstarf við foreldra.
Í rannsókninni er sjónum beint að því hvernig námsrými fyrir fjöltyngd leikskólabörn eru
skipulögð af kennurum og stjórnendum. Leitast er við að varpa heildtækri sýn á þá
fjölmörgu þætti, umhverfis, samfélags, tungumála og menningar sem hafa áhrif á nám
og þroska fjöltyngdra barna. Um leið er rannsókninni ætlað að efla skilning á samspili
þessara þátta í þátttökuleikskólanum sem staðsettur er í Reykjavík. Leikskólinn var valinn
með markmiðsúrtaki og er í niðurstöðum og umræðum um þær lögð áhersla á að
draga fram árangursríka starfs- og kennsluhætti. Fræðilegt sjónarhorn rannsóknarinnar
er félags- og menningarlegt (Rogoff, 2003; Vygotsky, 1978) og mótast af gagnrýninni
sýn á menntun fjöltyngdra barna (Nieto, 2010), fjölmenningarlega starfs- og
kennsluhætti (Banks, 2010) og kenningar um mál og læsi fjöltyngdra barna
(Arnbjörnsdóttir, 2008, 2010; Brooker, 2002a; Chumak-Horbatsch, 2012; Cummins,
2004, 2021a; De Houwer, 2009; García & Wei, 2014).
Rannsóknin hófst í desember 2016 og henni lauk í desember 2017. Þetta er eigindleg
tilviksrannsókn þar sem leikskólinn og starfshættir kennara eru skoðaðir sem eitt tilvik og
eigindlegri aðferðarfræði beitt við gagnaöflun, greiningu gagna og ritun niðurstaðna
(Braun & Clarke, 2006; Heath o.fl., 2010; Tracey, 2010). Rannsóknargögnin byggja á
viðtölum við kennara og foreldra, vettvangsathugunum, myndbandsupptökum,
skriflegum skjölum og ljósmyndum. Hluti gagnagreiningar fólst í samvinnu rannsakanda
og kennara sem tóku þátt í að greina eigin starfshætti á myndbandsupptökum. Slík
samvinna staðsetur kennara sem þekkingarsmiði og brúar bilið á milli kenningasmíði og
daglegs starf í leikskólanum (Cummins, 2021a).
Niðurstöður sýna að þróun og skipulag námsrýma fyrir fjöltyngd börn í leikskólanum
var langtíma viðfangsefni eða vegferð sem var í stöðugri mótun. Leikskólastjórinn og
aðstoðarleikskólastjórinn leiddu þessa vegferð í góðri samvinnu við marga kennara og
meðstjórnendur. Yfirmarkmiðið var að breyta starfsaðferðum til að mæta betur vaxandi
fjölbreytileika í barnahópnum. Með þátttöku í starfsþróun og lærdómssamfélagi
leikskólans innleiddu kennarar og ígrunduðu aðferðir sem miðuðu að því að efla
fjölmenningarlegt leikskólastarf. Kennararnir báru mikla virðingu fyrir fjölbreytileikanum
í hópnum og höfðu skapað menningu um samskipti í leikskólanum þar sem þeir litu á
það sem sitt hlutverk að hafa frumkvæði að samskiptum við börn og foreldra. Í því fólst
að skapa tengsl við börn og á milli barna, styðja við fjölbreyttar sjálfsmyndir, samtal ogiv
virka þátttöku með umhyggju og eflandi samskiptum. Kennarar studdu við fjölbreytt
heimatungumál barnanna með margvíslegum aðferðum eins og með því að bjóða öll
velkomin í leikskólann, syngja söngva og læra orð á tungumálum barnanna.
Starfsaðferðir sem hvöttu til lesturs og læsis fólu í sér að börn gátu fengið lánaðar
bækur í leikskólanum til að taka með heim ásamt því að börn og foreldrar voru hvött til
að taka með sér bækur að heiman til að lesa í leikskólanum. Kennarar hvöttu foreldra til
að styðja við og viðhalda heimamálum barnanna meðal annars með því að tengja þau
markvisst við þann íslenska orðaforða sem unnið var með á hverjum tíma. Stuðningur
við mál og læsi ásamt vinnu með íslenskan orðaforða, bæði í skipulögðum og frjálsum
stundum, var rauður þráður í daglegu starfi leikskólans. Ýtt var undir sjálfræði barna,
yrta þátttöku og jákvæða þróun sjálfsmyndar í daglegum aðstæðum, bæði frjálsum og
barnstýrðum, sem og skipulögðum stundum sem fullorðnir leiddu. Litið var á samvinnu
við foreldra sem mikilvægan grundvallarþátt í að skapa árangursrík námsrými fyrir
fjöltyngd börn í leikskólanum. Hluti þessa samstarfs laut að markvissu samtali um
málþroska og læsi, á íslensku og heimatungumálum, um leið og lögð var áhersla á að
styðja við jákvæða þróun sjálfsmyndar.
Þrátt fyrir að niðurstöður varpi ljósi á árangursríkar aðferðir og jákvæða þróun
námsrýmis fyrir fjöltyngd leikskólabörn þann tíma sem rannsóknin stóð yfir, stóðu
stjórnendur og kennarar frammi fyrir fjölmörgum áskorunum. Meðal áskoranna var
starfsmannavelta og skortur á kennurum með viðeigandi menntun, auk fordóma og
neikvæðrar umræðu meðal einstakra kennara, ekki síst þeirra sem nýlega höfðu hafið
störf og höfðu ekki reynslu af því að vinna í fjölmenningarlegu umhverfi. Kennarar töldu
að skortur væri á viðeigandi matstækjum til að meta og fylgjast með þroska fjöltyngdra
barna og í einhverjum tilfellum gafst lítill tími til að vinna nægilega vel með þau
matstæki sem til staðar voru. Þá var það mikil áskorun að festa árangursríkar aðferðir í
sessi og innleiða þær með kerfisbundnum hætti í allt starf leikskólans. Þó að samstarf
við foreldra væri að mörgu leyti mjög gott vantaði upp á að allir kennarar hefðu hæfni
og nægilega reynslu til að eiga í samskiptum við foreldra þvert á tungumál og
menningu.
Niðurstöður gefa til kynna mikilvægi þess að byggja í leikskólastarfi á fjölbreyttri
tungumála- og menningarflóru fjöltyngdra barna og þróa samstarf við foreldra þegar
kemur að námi þeirra og þroska. Því til viðbótar veitir rannsóknin dýpri skilning á því
mikilvæga hlutverki kennara að skapa aðstæður fyrir stuðning við samskipti, mál og
læsi í öllum daglegum viðfangsefnum, bæði frjálsum og skipulögðum. Með því að
draga fram árangursríka starfshætti kennara er leitast við að segja hvetjandi sögur af
inngildingu og félagslegu réttlæti. Sem slík leggur rannsóknin sitt af mörkum til þess
mikilvæga málefnis að leiðrétta hallalíkanið og þá mismunun sem hefur verið
viðvarandi í umræðu og framkvæmd menntunar fyrir fjöltyngd börn hérlendis sem
erlendis.
