Background and aims
:
Previous studies have provided evidence for the
importance
of early life environment on breast cancer development.
The
aim
of this study
was to advance knowledge on the
association
of growth rate
in
early life and
lifelong dietary habits and on breast cancer later in life
.
Materials and methods:
Three papers
form the foundation of this thesis. In
the first one, data from t
he population
-
based Reykjavik Study and AGES
-
Reykjavik cohort was used. The Reykjavik Study was established in 1967,
and for this study, 9,340 women born between 1908 and 1935, who had
information on early residence and were not diagnosed with breast cance
r
were included. Among extensive data on numerous health related factors,
participants
provided information on early life residenc
e, here
used
as a
proxy for dietary habits in early life, at study entry. Also, from the Reykjavik
Study, a total of 991 parti
cipants had information on growth rate in
adolescence, used for analysis in the third paper.
In the first and second paper, data from the sub
-
cohort AGES
-
Reykjavik
Study was used. Between the years 2002
–
2006, a total of 3,326 women
entered the study. Fo
r dietary analyses in the study, information on dietary
habits in adolescence, midlife and late life was available for approximately
2800 women, who were free of breast cancer at study entry.
The main
emphasis was on
common food items
in Iceland in the ear
ly 20
th
century,
such as
fish,
milk,
meat and
whole grain products.
For all analyses, Cox regression models were used to calculate hazard ratios
(HR) and 95% confidence intervals (95% CI) and adjustments were made for
potential covariates. Principal compon
ent analysis was used to
identify
dietary patterns.
Breast cancer diagnosis was
ascertained through the
nationwide Icelandic Cancer Registry. Information on cause of death was
obtained from Directorate of Health. Participants were followed from
either
stud
y entry or time of height measurement until
diagnosis of breast cancer,
death, or until the end of the observation period
December 31
st, 2013 for
study I, 2014 for study II and 2015 for study III
), whichever occurred first.
Results:
For the residence analy
sis,
744 women were diagnosed with breast
cancer for an average follow
-
up of 27.3 years in the Reykjavik Study.
A 22%
lower risk of breast cancer was observed among women
who lived through
vi
the puberty period in coastal villages, when compared with women
wh
o were
raised
in the capital area
(95% CI: 0.6,
1
.
0
).
For the AGES
-
Reykjavik cohort,
91 women were
diagnosed with breast
cancer
during an average follow
-
up of
8.2 years throughout 2013
. An
indication of lower risk of breast cancer among women with high fi
sh
consumption (more than 4 portions per week) was observed for
the
adolescence
period
(HR 0.7, 95% CI, 0.4, 1.1)
. In addition, a marginal
inverse association was observed for women with high adherence with
dietary pattern that included fish
(HR 0.6, 95% C
I 0.4, 1.0)
.
For the midlife
period,
a
statistically significant risk reduction
was observed for
women with
high fish consumption
(HR 0
.
46, 95% CI 0
.
22, 0
.
97)
compared to
those with
lower fish consumption
.
For analysis of other dietary factors in the AGES
-
Reykjavik study, the follow
-
up was through 2014, and here, a total of 97
women were diagnosed with breast cancer. For both adolescence and
midlife, daily consumption of rye bread was positively associated with breast
cancer (HR 1.7, 95% CI 1.1
,
2.6
;
1.8, 9
5% CI 1.1
,
2.9, respectively). In
contrast, persistent high consumption of oatmeal was
inversely
associated
with breast cancer (
HR
0.4, 95% CI 0.2
,
0.9
). No single type of food in late
life was associated with breast cancer risk. However, women with high
a
dherence to a dietary pattern characterized by pastries, sweets and soda
had a 60% increased risk of breast cancer when compared with women with
lower adherence
(HR
1
.
6
, 95% CI 1.
0
,
2.7
)
.
A total of 991 women had available information on height at age 13 (
paper
III). Of them,
117 women were diagnosed with breast cancer
d
uring a mean
follow
-
up of 66 years
.
Women in the highest
tertile
of growth rate from age 13
until adult height (7
,
8 cm mean annual increase)
had an
increased risk of
breast cancer (HR 2.3, 9
5% CI 1.3
,
4.1
) when
compared with women in the
lowest
tertile
(2
,
6 cm mean annual increase).
Conclusion:
The result of this population
-
based data suggest that residence,
diet and
fast growth rate in adolescence are associated with the risk of breast
cance
r later in life. While fast growth rate and high consumption of rye bread
in adolescence (and midlife) may increase the risk of breast cancer,
consumption of fish and oatmeal seem to reduce this risk. These results
highlight the importance
of environmental
exposures throughout the life
course in the development of the disease, particularly in early
life.
Breast cancer, adolescence, diet, fish, fish oil, milk, meat, whole
grains, oatmeal, rye bread, growth rate, height
Bakgrunnur og markmið: Fyrri rannsóknir hafa gefið vísbendingar um
mikilvægi lífshátta snemma á ævinni í þróun brjóstakrabbameins. Markmið
þessarar rannsóknar var að efla þekkingu tengslum vaxtarhraða í æsku og
mataræðis á lífsleiðinni við brjóstakrabbameinsáhættu.
Efniviður og aðferðir: Þrjár vísindagreinar liggja að baki þessari ritgerð. Í
fyrstu greininni var notast við gögn úr bæði Reykjavíkur- og
Öldrunarrannsókn Hjartaverndar. Reykjavíkurrannsóknin, sem hófst árið
1967, beindist hér að 9,340 konum, fæddum á árunum 1908 – 1935, sem
gáfu upplýsingar um búsetu í æsku við komu í rannsóknina og höfðu ekki
áður greinst með brjóstakrabbamein. Búseta í æsku var hér notuð sem
vísbending um matarvenjur í æsku, sem voru mjög breytilegar eftir
landshlutum á fyrri hluta 20.aldar. Upplýsingar um vaxtarhraða frá
unglingsaldri fram á fullorðinsár var auk þess að finna fyrir 991 konu (fæddar
1915 – 1935) úr Reykjavíkurrannsókninni og stuðst var við þau gögn í þriðju
greininni.
Í fyrstu og annarri grein voru nýtt gögn úr Öldrunarrannsókn Hjartaverndar
þar sem alls tóku þátt 3,326 konur á árunum 2002 – 2006. Þessi rannsókn
takmarkaðist við um það bil 2800 konur, sem ekki voru greindar áður með
brjóstakrabbamein og gáfu upplýsingar um fæðuvenjur sínar á unglingsaldri,
á miðjum aldri og efri árum. Hér var megin áhersla lögð á algeng matvæli á
Íslandi á fyrri hluta 20. aldar, eða fisk, mjólk, kjöt og heilkornavörur.
Í öllum þremur greinunum voru Cox aðhvörfslíkön notuð til að reikna út
áhættuhlutföll (HR) og 95% öryggismörk (95% CI), og leiðrétt var fyrir
mögulegum gruggunarþáttum. Notast við meginþáttagreiningu (e. principal
component analysis) til að greina mismunandi fæðumynstur. Með
samtengingu við Krabbameinsskrá var þátttakendum fylgt eftir, með tilliti til
greiningar og dánarorsakar vegna brjóstakrabbameins, frá komu í rannsókn
eða vaxtarmælingu út rannsóknartímann (út árið 2013 fyrir grein I, 2014 fyrir
grein II og 2015 fyrir grein III). Upplýsingar um dánarorsök voru fengnar hjá
Embætti landlæknis.
Niðurstöður: Í fyrstu greininni var eftirfylgni þátttakenda í
Reykjavíkurransókninni að meðalatali 27,3 ár og á því tímabili greindust 744
konur með brjóstakrabbamein. Helstu niðurstöður voru að 22% minni hætta
iv
var á brjóstakrabbameini hjá konum sem bjuggu í sjávarþorpum fram á
fullorðinsár, samanborið við konur sem ólust upp á höfuðborgarsvæðinu
(95% CI 0.6, 1.0). Í Öldrunarrannsókninni greindist 91 kona með
brjóstakrabbamein á eftirfylgnitímanum sem náði út árið 2013, og spannaði
að meðaltali í 8,2 ár. Konur sem borðuðu mikinn fisk um miðjan aldur, eða
meira en fjóra skammta á viku voru í 54% minni áhættu á að fá
brjóstakrabbamein borið saman við þær sem borðuðu fisk sjaldnar, eða
minna en tvo skammta á viku (95% CI 0.2, 1.0). Einnig komu fram
vísbendingar um að há fiskineysla á unglingsárum gæti tengst lægri áhættu á
brjóstakrabbameini, bæði hjá konum sem borðuðu meira en fjóra skammta á
viku (HR 0.7, 95% CI 0.4, 1.1) og hjá þeim sem voru með háa fylgni við
fæðumynstur sem meðal annars einkenndist af fiskneyslu (HR 0.6, 95% CI
0.4, 1.0). Við tölfræðiúrvinnslu í grein II náði eftirfylgnin í
Öldrunarrannsókninni út árið 2014, og á því tímabili voru alls 97 konur
greindar með brjóstakrabbamein. Helstu niðurstöður voru að dagleg neysla á
rúgbrauði á unglingsárum og miðjum aldri tengdist aukinni áhættu á
brjóstakrabbameini (HR 1.7, 95% CI 1.1, 2.6; HR 1.8, 95% CI 1.1, 2.9) borið
saman við neyslu á rúgbrauði sjaldnar en daglega. Aftur á móti reyndist
viðvarandi mikil neysla á haframjöli vera verndandi gegn meininu (HR 0.4,
95% CI 0.2, 0.9). Ekki fundust nein tengsl á milli neyslu á einstaka
fæðutegundum á efri árum við brjóstakrabbamein. Hins vegar voru konur
sem höfðu háa fylgni við fæðumynstur sem einkenndist af mikilli neyslu af
kökum, sætindum og gosdrykkjum á efri árum í 60% aukinni áhættu á að
greinast með brjóstakrabbamein (HR 1.6, 95% CI 1.0, 2.7) á miðað við þær
sem voru með lægstu fylgnina. Til voru upplýsingar um hæð 991 kvenna við
13 ára aldur og af þeim greindust 117 konur með brjóstakrabbamein á
eftirfylgdartímanum (grein III). Eftirfylgd spannaði frá hæðarmælingu 13 ára
fram til loka árs 2015, eða að meðaltali í 66 ár. Konur sem uxu hraðast frá 13
ára aldri þar til fullorðinshæð var náð (7,8 cm að meðaltali á ári) reyndust í
aukinni áhættu á brjóstakrabbameini (HR 2.3, 95% CI 1.3, 4.1) samanborið
við konur sem uxu hægast frá 13 ára aldri fram að fullorðinshæð (2,6 cm að
meðaltali á ári).
Ályktun: Niðurstöður þessara lýðgrunduðu rannsókna benda til að búseta,
mataræði og vaxtarhraði tengist á brjóstakrabbameinsáhættu síðar á ævinni.
Þannig tengist hraður vaxtarhraði á unglingsárum og rúgbrauðsneysla (sem
og á miðjum aldri) aukinni áhættu en fiskneysla og haframjöl öllu jafnan lægri
áhættu. Þessar niðurstöður undirstrika þannig mikilvægi lífshátta yfir ævina í
þróun meinsins, og þá sérstaklega fyrri hluta hennar.
