Exploring the Meaning of Medicine: A Reflection Upon Three Key Examples

Abstract

This thesis explores the meaning of medicine and considers ethical challenges that arise when medicine's limits are tested as it enters new grounds. The methodology and argumentation used in the thesis can be described as a two-step process. In the first part, the author investigates three ethical examples representing current controversies on the limits of medicine. This is done in three peer reviewed articles. In the second part the focus of the discussion is on common themes visible in all of the three articles. By paying special attention to these themes important elements of the papers are teased out and the argumentation for them strengthened. Through this reflection it is possible to gain a deeper understanding of what medicine is and ought to be. The three examples that are used to throw light upon medicine’s expansion are surrogacy, obesity, and fetal diagnosis. These examples were chosen mainly because they demonstrate this expansion and have all been in public debate in Iceland in the last decade. They have mainly been approached and discussed as medical issues. In three peer reviewed articles, these categorizations are questioned and the constructional forces in society are investigated to determine how they influence medicine's limits. The second part of the thesis is an ethical reflection upon the discussion of the three key examples in the articles. When this discussion is investigated further, four common themes appear that reveal how medicine has the potential to be oppressive, especially toward already stigmatized and marginalized patients. In the second part, the research question is, “When medicine enters new grounds, as described in the articles, it can deviate from its ends and inherent values. What characterizes this deviation and how can that knowledge be used to interpret the meaning of medicine?” The four themes that are common to the key examples in the articles show how medicine can deviate from its ends and inherent values. The first theme shows how the medical description of the disease and the diagnosis gain a separate existence without a clear connection to the patient's experience. This diverging dichotomy undermines the patient's humanity as he is no longer at the center of the doctor’s attention. The second theme shows how overemphasis on biomedical science can cast a shadow on the patient as a human being. As a consequence, it enforces the tendencies described in the first theme and makes the patient more vulnerable. The third theme regards the voices of people in marginalized positions. It shows how they are especially vulnerable towards trends in medicine that can undermine their humanity. The fourth theme is on social justice. It reveals the importance of viewing the patient relationally. If that is not done, medicine can lead to oppression and therefore social justice in health care is not respected. Investigation of the themes above shows that they are interconnected. They reveal medicine as an endeavor with inherent uncertainty, unavoidable power imbalance, and finally, the dynamic core concept of “disease” that will never be accurately defined. These “ontological characteristics” of medicine make the harm described above prone to happen. It is, therefore, important to recognize these processes, described under the themes, in order to avoid them from causing harm to patients and groups of people. It is necessary to ask how to address these processes that may lead medicine away from its ends and inherent values and ask how can we use that knowledge to interpret the meaning of medicine. Here, an interpretation of medicine as being three dimensional, i.e. based on science, with a clear vocation and inherent values, is proposed. Each dimension is described and the investigation of the themes is used to gain a more concise understanding of the meaning, ends, and inherent values of medicine. This approach, firstly, underlines the importance of a holistic view of medicine where its ends and inherent values are not marginalized. Secondly, the three dimensional model is introduced to argue for the importance of guarding a common core of medicine which can be referred to as a frame of reference in medicine's progress.

Þessi ritgerð rannsakar merkingu læknisfræðinnar og beinir sjónum að siðferðilegum álitaefn-um sem vakna þegar læknisfræðin fer inn á ný svið og það reynir á mörk hennar. Aðferðafræðin og rökfærslan í ritgerðinni er sett fram í tveimur hlutum. Í fyrri hluta rannsakar höfundur þrjú siðferðileg dæmi sem varpa ljósi á núverandi umræðu um mörk læknisfræðinnar. Þessi umræða birtist í þremur ritrýndum greinum. Í síðari hluta ritgerðar er umfjöllunin um þessi þrjú dæmi í greinunum, skoðuð saman, hún yfirveguð og endurmetin. Með því að skoða sérstaklega hvað er sameiginlegt í umfjöllun um öll þrjú dæmin má setja fram fjögur þemu. Rannsókn á þeim dýpkar skilning á mikilvægum þáttum sem fjallað er um í greinunum og varpar betra ljósi á það hvað læknisfræði er og hvað hún ætti að vera. Dæmin þrjú sem notuð eru til að varpa ljósi á útþenslu læknisfræðinnar eru: staðgöngumæðrun, offita og fósturgreiningar. Þessi dæmi voru valin þar sem þau hafa öll verið fyrirferðarmikil í opinberri umræðu á Íslandi síðastliðinn áratug. Þar voru þau skilgreind og ávörpuð sem læknisfræðileg álitamál. Í þremur ritrýndum greinum er þessi flokkun dregin í efa og jafnframt rannsakað á hvern hátt samfélagsleg öfl móta læknisfræðina og mörk hennar. Í síðari hluta ritgerðar eru ofannefndar þrjár greinar yfirvegaðar saman til að greina hvað þær eiga sameiginlegt. Þessi athugun sýnir að í öllum þremur lykildæmunum sem greinarnar fjalla um má sjá fjögur sameiginleg þemu, sem afhjúpa hvernig læknisfræðin getur aukið á kúgun hópa sem þegar glíma við jaðarsetningu og stimplun. Rannsóknarspurningin í síðari hluta ritgerðar er: Þegar læknisfræðin fer inn á ný svið, eins og lýst er í greinunum, getur hún vikið frá tilgangi sínum og innri gildum. Hvað einkennir þessar breytingar og hvernig getur sú þekking verið hjálpleg til að túlka merkingu læknisfræðinnar? Þemun fjögur sem sjá má í öllum lykildæmunum sýna hvernig læknisfræðin getur fjarlægst tilgang sinn og innri gildi. Fyrsta þemað fjallar um það hvernig sjúkdómsgreiningin og læknisfræðileg lýsing á sjúkdómnum öðlast sjálfstæða tilvist án skýrra tengsla við upplifun sjúklingsins. Sú tvíhyggja og það bil sem myndast á milli þessara þátta grefur undan mennsku sjúklingsins þar sem athygli læknisins beinist ekki fyrst og fremst að sjúklingnum sjálfum heldur fremur að sjúkdómnum sem einangruðu fyrirbæri. Undir öðru þemanu er rakið hvernig ofuráhersla á vísindi getur varpað skugga á mennsku sjúklingsins. Það eykur þær tilhneigingar sem lýst er í fyrsta þemanu og gerir sjúklinginn enn berskjaldaðri. Í þriðja þemanu er röddum jaðarsetts fólks lýst. Þar er bent á hvernig sjúklingar í jaðarsettri stöðu verða sérstaklega berskjaldaðir fyrir þeim straumum innan læknisfræði sem geta grafið undan mennsku þeirra. Fjórða þemað fjallar um félagslegt réttlæti. Þar er bent á mikilvægi þess að skoða sjúklinginn aðstæðubundið til að hindra kúgun og standa vörð um félagslegt réttlæti í allri læknisþjónustu. Við rannsókn á þessum þemum má sjá að þau tengjast öll innbyrðis. Ennfremur afhjúpa þau að læknisfræðin fæst við hluti sem aldrei eru fyllilega fyrirsjáanlegir, hún inniber óhjákvæmilega valdamismunun og byggir á óljósri kjarnahugmynd, þ.e. sjúkdómi, sem aldrei verður skilgreind nákvæmlega. Þessi eðliseinkenni læknisfræðinnar gera þann mögulega skaða sem lýst er í umræðunni um þemun ávallt yfirvofandi. En einmitt þess vegna er þekking á þeim ferlum sem þar er lýst mikilvæg til að geta fyrirbyggt þann mögulega skaða sem læknisfræðin getur valdið sjúklingum og tilteknum hópum fólks ef ekki er brugðist við. Þegar því hefur verið lýst hvernig læknisfræðin getur fjarlægst tilgang sinn og innri gildi er hægt að spyrja hvernig sú þekking geti gagnast til að túlka merkingu læknisfræðinnar. Hér kynnir höfundur þríhliða sýn á læknisfræðina þar sem henni er lýst þannig að hún grundvallist á vísindum, byggist á köllun og hafi sterk innri gildi. Sérhverju þessara sjónarhorna er lýst og umfjöllun um þemun er notuð til að fá dýpri skilning á merkingu, tilgangi og innri gildum læknisfræðinnar. Þessi þríhliða sýn dregur í fyrsta lagi fram mikilvægi þess að sjá læknisfræðina í víðara ljósi þar sem tilgangi hennar og innri gildum er ekki ýtt til hliðar. Í öðru lagi er þessi þríhliða sýn sett fram til að rökstyðja mikilvægi þess að standa vörð um sameiginlegan kjarna læknisfræðinnar sem vísa má til sem viðmiðs þegar lagt er mat á framþróun hennar.