Markmið: Markmið doktorsrannsóknarinnar var að lýsa stöðu þekkingar á meðferðarrannsóknum eftir greiningu og meðferð krabbameins sem ætlað er að draga úr kynlífsvanda og efla nánd hjá pörum. Ennfremur var markmiðið að þróa og meta árangur nýrrar styrkleikamiðaðrar stuðningsmeðferðar og fræðslu fyrir pör þar sem konan hefur greinst með krabbamein, í því skyni að efla aðlögun hvað varðar kynlíf og nánd.
Bakgrunnur: Vandamál sem tengjast kynlífi og nánd eru algeng hjá konum með krabbamein og geta haft neikvæð áhrif á kynferðislega vellíðan og náið samband. Gott parsamband og stuðningur maka getur hins vegar dregið úr streitu sem tengist breytingum á kynlífi og nánd eftir greiningu og meðferð krabbameins. Hjúkrunarfræðingar með framhaldsmenntun á þessu sviði geta þróað og veitt pörum stuðningsmeðferð og fræðslu hvað varðar kynlíf og nánd eftir krabbameinsgreiningu og meðan á krabbameinsmeðferð stendur.
Aðferðir: Doktorsverkefnið hefur að geyma þrjár rannsóknir. Fyrsta rannsóknin var kerfisbundin, fræðileg samantekt. Stuðst var við handbók Joanna Briggs og Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses til að greina stöðu þekkingar á meðferðarrannsóknum við kynlífsvanda hjá fullorðnum einstaklingum og mökum eftir greiningu og meðferð krabbameina, og setja fram niðurstöður. JBI-Meta Analysis of Statistics Assessment and Review Instrument var notað til að meta aðferðafræðileg gæði rannsókna. Rannsóknarsnið í meðferðarrannsókn var fyrir og eftir hálf-tilraunasnið. Meðferð í rannsóknum tvö og þrjú fólst í þremur 50 mínútna löngum styrkleikamiðuðum meðferðarsamræðum þar sem hjúkrunarfræðingur með sérfræðiþekkingu í kynlífsheilbrigði hitti parið augliti til auglitis. Á milli fyrstu og annarrar samræðu liðu 1–2 vikur og sú síðasta fór fram sem eftirfylgdartími þremur mánuðum eftir fyrstu samræður. Eftir fyrstu samræður fengu pörin aðgang að læstri vefsíðu með upplýsingum um kynferðislegar aukaverkanir krabbameinsmeðferðar ásamt úrræðum. Tilgangur meðferðar var að efla styrkjandi viðhorf í aðlögun varðandi kynlíf og nánd og greina hindrandi viðhorf. Í fyrsta tíma var lagður grunnur að góðum meðferðartengslum og parinu boðið að segja frá sinni reynslu, skoða áhyggjuefni sín og ígrunda eigin aðstæður. Í öðrum tíma var lögð áhersla á að skoða þær breytingar sem parið vill sjá og vinna með styrkleika beggja. Í þriðja og síðasta eftirfylgdartíma var skerpt á þeim jákvæðu breytingum sem urðu hjá parinu og þær festar í sessi. Kenningafræðilegur grundvöllur meðferðarrannsóknanna voru styrkleikamiðaðar fjölskyldusamræður, Illness Beliefs-líkanið, Neotheoretical-kenning kynverundar og New View-stefnuyfirlýsingin. Rannsókn tvö byggðist á konum í virkri krabbameinsmeðferð (N=60) og mati á áhrifum fræðslu og stuðningsmeðferðar á kynferðisleg áhyggjuefni hjá konunum og áhrif krabbameinsveikinda á daglegt líf fyrir meðferð (T1), með samanburði við tvær meðferðarsamræður (T2), og að lokinni meðferð eftir þriðja og síðasta fræðslu- og stuðningsmeðferðartímann (eftirfylgdartímann) (T3). Þriðja rannsóknin byggðist á konum í virkri krabbameinsmeðferð (N=60) og mökum þeirra (N=60) og mati á árangri fræðslu- og stuðningsmeðferðarinnar varðandi það hve mikla fullvissu konan og maki hennar telja sig hafa um áhrif styðjandi og hindrandi viðhorfa á kynlíf og nánd og gæði parasambands á tímapunktum T1, samanborið við eftirmeðferðina á tímapunkti T2, og að lokinni meðferð, eftir þriðja fræðslu- og stuðningsmeðferðartímann á tímapunkti T3. Í meðferðarrannsóknunum var notuð dreifigreining fyrir endurteknar mælingar (rannsókn II og III), pöruð t-próf milli T1-T2 og T2-T3 (rannsókn II) og milli T1-T2, T2-T3, og T1-T3 (rannsókn III) til að kanna ávinninginn af fræðslu- og stuðningsmeðferðinni.
Niðurstöður: Niðurstöður úr fyrstu rannsókn sýndu að ekki ríkir einhugur um hvernig best sé að hanna meðferðarrannsóknir fyrir pör, þegar ætlað er að efla kynlíf og nánd, hvað varðar innihald meðferðar eða hvernig hún skuli fara fram. Þetta undirstrikar skort á gagnreyndri þekkingu sem hindrar framþróun á þessu sviði í klínísku starfi hjúkrunarfræðinga. Mikilvægustu niðurstöður úr rannsókn tvö voru þær að konur með krabbamein greindu síður frá kynferðislegum áhyggjuefnum eftir styrkleikamiðuðu fræðslu- og stuðningsmeðferðina samanborið við það sem áður var og lýstu engum marktækum áhrifum krabbameinsveikinda yfir tíma á nánd. Helstu niðurstöður úr þriðju rannsókn voru þær að konur með krabbamein og makar þeirra greindu frá marktækt meiri gæðum parsambandsins og aukinni fullvissu um áhrif viðhorfa á kynlíf og nánd eftir styrkleikamiðuðu fræðslu- og stuðningsmeðferðina samanborið við það sem áður var.
Ályktun: Rannsókn eitt leiddi í ljós hvernig megi auka megi gæði meðferðarrannsókna fyrir pör í framtíðinni til að efla klíníska hjúkrun. Niðurstöður úr rannsókn tvö styðja gagnsemi styrkleikamiðaðra meðferðarsamræðna til að draga úr áhyggjum sem tengjast kynlífi og nánd hjá konum í virkri krabbameinsmeðferð. Loks sýndu niðurstöður úr rannsókn þrjú fram á árangur af styrkleikamiðuðum meðferðarsamræðum fyrir pör til að efla aðlögun kvenna með krabbamein og maka hvað varðar kynlíf og nánd. Þessi gagnsemi og ávinningur styrkleikamiðaðra meðferðarsamræðna ætti að virka hvetjandi fyrir hjúkrunarfræðinga sem vilja stuðla að bættu kynlífsheilbrigði. Í heild varpa niðurstöður doktorsrannsóknarinnar ljósi á það hvernig hjúkrunarfræðingar geta þróað og samþætt nýja meðferð sem byggð er á gagnreyndri þekkingu innan fjölskylduhjúkrunar og kenningum um kynverund í því skyni að bæta kynlífsheilbrigði hjá pörum.
Lykilorð: Krabbamein, konur, makar, kynlífsheilbrigði, kynverund, kynlíf, nánd, styrkleikamiðaðar meðferðarsamræður, stuðnings-og fræðslumeðferð, klínísk hjúkrunarrannsókn
Aims: The present thesis aimed to describe the characteristics of couplebased intervention studies that address sexuality after cancer and develop
and test the effectiveness of a novel nurse-managed couple-based strengths
oriented (CO-SOTC) intervention for women with diverse types of cancer and
their intimate partners.
Background: Problems related to changes in sexuality and intimacy are
common among women with cancer, which threatens their sexual well-being
and intimate relationships. Good relationship quality and perceived partner
support can reduce stress associated with sexual changes in women with
cancer. Nurses with the appropriate knowledge, skills, and training in sexual
health can develop and offer couple-based interventions addressing sexuality
and intimacy after cancer.
Method: This doctoral research project comprises three studies. Study I was
a systematic literature review that assessed the characteristics of couple‐
based intervention studies addressing sexuality following cancer. The
reporting of Study I was guided by checklists for quantitative research
evidence in the Joanna Briggs Institute Reviewer’s Manual and the Preferred
Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses. Studies II and
III were quasi-experimental single-group pre-post-follow-up design studies.
The theoretical frameworks guiding the intervention are the Family-strengths
oriented therapeutic conversation intervention, the Illness Beliefs Model, the
Neo-theoretical framework of sexuality, and the New View Manifesto. The
nurse met the participating couples face to face and engaged in three
strengths-oriented therapeutic conversations (CO-SOTC) focusing on
addressing changes in sexuality and intimacy after cancer. After the first
session, the couples were also provided access to evidence-based
educational information on a secure website about the most common sexual
side effects of cancer treatment and possible solution. The second study,
conducted in women in active cancer treatment (N = 60), assessed a nursemanaged CO-SOTC intervention on the women’s sexual concerns and illness
interference in daily life measured preintervention at baseline (T1),
postintervention after receiving two sessions of the intervention (T2), and
after a follow-up booster session after 3 months (T3). The third study,
conducted in women in active cancer treatment (N = 60) and their intimate partners (N = 60), evaluated the effects of the CO-SOTC intervention on the
relationship quality and confidence of the participating women and their
intimate partners about how their illness beliefs affect sexuality and intimacy
with regard to cause, control, effect, suffering, and support, measured at T1,
T2, and T3. In Studies II and III, repeated measures ANOVA was used for
assessing outcome differences over time. The Kolmogorov-Smirnov test was
used to assess normality before the intervention at baseline. In study II, the
treatment effect over the three time points was assessed using an F test and
a paired t test was used to further compare the outcomes of the CO-SOTC
intervention between measurements at T1–T2 and T2–T3. In study III, the
treatment effect over the three time points was assessed using an F test, and
a paired t test was used to further compare the outcomes of the CO-SOTC
intervention between measurements at T1–T2, T2–T3, and T1–T3. Dyadic
difference scores between the participating women and their intimate
partners were computed using an F test.
Results: Findings from Study I suggested a current lack of consensus about
how couple-based interventions addressing sexuality after cancer are best
structured in terms of content and delivery, thus highlighting the limited
empirical data available to guide clinical nursing practice. The main findings
of studies II and III were that women with cancer reported benefits of the
intervention with respect to sexual concerns, no significant changes over time
were observed related to illness interference on intimacy, and the women
with cancer and their intimate partners showed significant improvements in
relationship quality and confidence about how their illness beliefs affect
sexuality and intimacy which may help the couple to deal with changes in
sexuality and intimacy following cancer diagnosis and treatment.
Conclusion: Study I offered speculative evidence on how the quality of
future couple-based intervention research can be improved to benefit clinical
practice. Study II findings suggested that the novel nurse-managed couplebased intervention is beneficial in lessening concerns related to sexuality and
intimacy in women in active cancer treatment. The findings of Study II also
supported the feasibility of integrating empirical knowledge of family nursing
with theories about sexuality to improve sexual health outcomes for couples.
Findings of Study III indicated that the dyadic CO-SOTC intervention was
effective in supporting sexual adjustment in women in active cancer
treatment and their partners. The components of the CO-SOTC intervention –
active listening, validation of the unique individual couple narrative, and
facilitation of constructive beliefs – are a powerful tool to help couples
manage changes related to sexuality and intimacy after cancer. The overall positive findings should encourage nurses with appropriate qualifications to
further advance psychosexual support in cancer care. In addition, findings of
this doctoral research project add new empirical evidence to the very limited
pool of couple-based nurse-managed interventions designed to address
changes in sexuality and intimacy for women after cancer.